De moeizame zoektocht naar een uitweg uit de oorlog

Kijk op oorlog in Oekraïne van 24 augustus – 4 september 2025
Dit overzicht van de stand van zaken rond het front wordt in principe elke tien dagen opgesteld door Guido van Leemput en verschijnt dan op www.stopdeoorlogamsterdam.nl.

8 september, 2025 6 min leestijd

De afgelopen tien dagen is er gezocht naar een diplomatieke opening om de oorlog in Oekraïne te kunnen beëindigen. Tien dagen geleden vroeg ik me af hoe dichtbij de vrede is.

Deze tien dagen sinds 24 augustus, vielen samen met het ongeduld van Trump. Die zei uiterlijk op 4 september een bericht te willen van Rusland en Oekraïne dat zij met elkaar zouden gaan onderhandelen.

Dus als de periode tot en met 4 september maatgevend is, dan is de conclusie dat vervolgonderhandelingen niet gelukt zijn. Het bericht  van de oorlogsvoerende landen aan Trump is er niet gekomen.
​
​​​Dat brengt me voor mijn kijk op de oorlog over de periode van 24 augustus tot en met 4 september op een aantal proefballonnen en een stalen stekelvarken.

Proefballonnen

Zeker in de laatste week van augustus is er veel gesondeerd door lekken in de pers. Proefballonnen werden opgelaten waaruit een bereidheid tot inschikken leek. Van Oekraïne is al lang duidelijk dat het een einde aan de oorlog wil, maar ook Rusland liet blijken dat eerder ingenomen posities ter discussie zouden kunnen komen te staan. Ook de Britse Rusland-kenner Galeotti constateerde dat er signalen van Russische inschikkelijkheid waren. Daarbij sprak hij als gevolg van de niet ophoudende bombardementen van ‘dwangdiplomatie’. Dat is de methode om je zin te krijgen door het gebruik van (extra) geweld.

Aan het begin van ‘de speciale operatie’ in het voorjaar van 2022 kondigde Rusland aan na de Krim nog vier provincies te zullen annexeren: Loehansk, Donetsk, Zaporisha en Kherson. Eind augustus meldde chef-staf van de Russische krijgsmacht Gerasimov de stand van de bezetting per provincie. De Russische troepen controleren nu 99,7 procent van de provincie Loehansk, 79 procent van de provincie Donetsk, 74 procent van Zaporizhia en 76 procent van Kherson.

Daarnaast zouden Russen Koepjansk in de provincie Kharkov hebben omsingeld.
Rusland zou bereid zijn van de vier van Oekraïne geannexeerde provincies er twee niet verder te willen veroveren. Het resterende grondgebied van de provincies Zaporisha en Kherson blijft voor Oekraïne, volgens die proefballon. De huidige frontlijn wordt in dat plannetje de nieuwe grens. Daarvoor in ruil zou Rusland enkele kleine bezette gebieden bij Kharkhov en Sumy te willen verlaten. Ook in de provincie Dnipropetrovsk is Rusland nu binnengevallen. Wellicht om te ruilen, maar zeker is dat niet. De provincies Donetsk en Loehansk moeten in dat plan wel helemaal toe vallen aan Rusland. Om oorlog verder te vermijden, moet Oekraïne zich terugtrekken uit die provincies en dus vrijwillig een vijfde van Donetsk opgeven inclusief een aantal belangrijke steden. Een onaanvaardbare eis. Op dit moment.

Een stalen stekelvarken

Oekraïne van zijn kant meldde dat er over ‘territoriale concessies’ te praten was. Welke concessies werd niet gezegd. Maar voordat Oekraïne daartoe zou willen overgaan, wilde het eerst veiligheidsgaranties van Westerse landen. Als dat geregeld was, zou de regering van Oekraïne territoriale toegevingen willen doen.
Al maanden praten grote Europese landen over een stabilisatie- of genoegdoeningsmacht. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat deze macht na een akkoord de vrede aan Oekraïense kant mag bewaren. Dat is een optimistische gedachte, want Rusland heeft steeds gezegd dat het niet wil dat Oekraïne lid wordt van de NAVO of dat NAVO-landen actief in Oekraïne aanwezig zijn.

Desondanks was de door Amerika opgelegde tijdsdruk de aanleiding om donderdag 4 september in Parijs met ‘bereidwillige Europese landen’ bij elkaar te komen. Het doel was het vaststellen van veiligheidsgaranties in de vorm van een militaire macht. Na afloop gaven Macron en Von der Leyen hoog op over een bereikt akkoord waarbij 26 landen troepen zouden willen leveren.

Wie die 26 landen zijn en wat ze willen inzetten aan middelen voor deze macht en hoe het wordt georganiseerd, is niet duidelijk. Over de Nederlandse inzet is op moment van schrijven nog niets bekend. Aan het einde van bijeenkomst werd gebeld met de Amerikaanse president Trump die nog intern moet overleggen of hij inlichtingen ter beschikking wil stellen of een soort luchtsteun aan een dergelijke macht. Een definitief antwoord daarop volgt binnenkort. Maar Europa moet betalen en de Europeanen hebben het commando, aldus Trump. Von der Leyen blufte na afloop over een legermacht als een stalen stekelvarken dat niet door Rusland kan worden opgegeten.

Rusland laat weten dat er helemaal geen stalen stekelvarken in Oekraïne komt en zeker geen Europese militaire macht, hoe die ook wordt ingericht. Gewoon niet. Sterker nog: deze troepen zal Rusland als legitiem doelwit beschouwen.
De vraag is nu waar het heen moet met deze Europese grootspraak. De Oekraïense krant Kyiv Independent vond het resultaat beneden de maat en stelt voor dat Europa de situatie aanscherpt of liever nog escaleert. Daarvoor stelt het twee methoden voor. De definitieve inbeslagname van de Russische banktegoeden die in Europese banken ter bewaring zijn ondergebracht. Totale waarde ruim 245 miljard dollar. De tweede optie: gewoon niks aantrekken van die Russen en de troepen naar Oekraïne brengen. Kortom, het escaleren van de oorlog.

Een grote parade in China

Afgelopen week was er ter gelegenheid van de 80ste verjaardag van de capitulatie van Japan in de Tweede Wereldoorlog een enorme militaire parade in Beijing. Die optocht volgde op een vergadering van 26 landen die tot de SCO behoren, de Shanghai Cooperation Organisation. Daar waren o.a. Xi, de president van China, Kim van Noord-Korea, Modi van India en Poetin van Rusland. Er werden bespiegelingen gehouden over een andere wereldorde en tal van lucratieve contracten getekend. Hier vormde zich een nieuwe ontwikkeling die uit de oorlog in Oekraïne voortvloeit en waarbij de internationale grootmachtverhoudingen duidelijk anders komen te liggen. Wat betreft die oorlog in Oekraïne, betekent dit dat Rusland aan internationale steun wint.
Dat betekent ook dat de landen van de EU verder geïsoleerd komen te staan. Zowel ín de NAVO, omdat ook de VS weinig animo heeft de Europese positie tegemoet te komen, als in de rest van nieuwe wereldverhoudingen.

Rijpheid
De eisen die Trump aan Rusland en Oekraïne oplegt, zijn te dwingend om een oplossing te kunnen verwachten op deze korte termijn. De tijd is als het ware nog niet rijp. Die is pas rijp als een einde aan de oorlog door de betrokkenen kan worden aanvaard. Omdat het niet anders kan of als gevolg van uitputting. Op dit moment lijkt het daar niet op. Als je optimistisch bent, is de conclusie van de afgelopen tien dagen dat het nu te vroeg is voor een akkoord. De pessimistische en waarschijnlijk realistische conclusie is echter dat de oorlog doorgaat en dat het einde nog niet in zicht is. Rusland liet weten dat het doorgaat met geweld als Oekraïne niet tegemoet komt aan de Russische eisen. Wanneer dat is, is nu niet te voorspellen.

Tot de volgende update op 14 september.

​​​Guido van Leemput​ is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.