Bladeren – 40: Boeken, tijdschriften, acties

Rubriek Cees Bronsveld.  Het tij tegen heet een boek van Herman Tjeenk Willink dat vorig jaar bij Prometheus (Amsterdam, 206 pp., €20,00, e-book €11,99) verscheen. Het had als ondertitel De democratische rechtsorde als fundament. Ik ontving het, evenals vele anderen, als bedankje voor een bescheiden gift aan Investico, een bureau voor onderzoeksjournalistiek. Helaas: dat soort giften zijn nodig, in toenemende mate.  Meer info over dit bureau vind je hier, Online.  

Ik las TW’s boek nog niet helemaal maar de flaptekst was al veelzeggend genoeg. ‘Door de dominantie van het geld als ijkpunt voor beleid èn het managementdenken  zijn allerlei rechtsstatelijke zekerheden uitgehold. En juist nu, nu er ingrijpende veranderingen nodig zijn, ontbreken vertrouwen en draagvlak. De auteur vraagt zich af hoe het zo ver kon komen en, vooral ook: wat te doen?’

Staat en tegen staat

Het boek opent met Tjeenk Willink’s Bart Tromp Lezing uit 2013, De verwaarloosde staat. Tromp (1944 – 2007) was één van mijn sociaalwetenschappelijke helden – overigens niet omdat ik het doorgaans zo eens was met deze erudiete sociaalwetenschappelijke analyticus (èn nog veel meer, zoals Maatstaf-redacteur en Parool-columnist). Hij  was ‘van de sociaaldemocratie’, deed ooit zelfs een gooi naar het partijvoorzitterschap van de PvdA. Heel bijzonder vond ik dat Tromp een artikel over ‘Europa’ bijdroeg aan een bundel van de Amerikaanse socioloog Immanuel Wallerstein (193o – 2019): The Modern World System in The Longue Durée (2004). Tromp interviewde Wallerstein, de ‘nieuwe Marx’ volgens sommigen, ook een paar keer, onder meer in 1997 voor het Amsterdams Sociologisch Tijdschrift, zie Online. Meer over – maar vooral ook van – Tromp lees je op de website van zijn stichting, zie Online.

Terug naar Tjeenk Willink’s Tromp-lezing. De verwaarloosde staat heette die. Tjeenk Willink bepleitte daarin onderhoud van ‘de staat’. Dat zullen anarchisten hem niet zo gauw nazeggen. Tegelijkertijd bedacht ik mij dat anarchisten eigenlijk nauwelijks een staatstheorie hèbben. Anarchisten zijn tegen de staat, op goede grond, maar dat is het dan wel zo ongeveer.

Marxisten hadden – en, wie weet, hebben –  vaak wel een staatstheorie. In een vorig leven publiceerde Siep Stuurman bijvoorbeeld een inleiding in de marxistische politieke theorie: onder de titel Kapitalisme en burgerlijke staat (SUA Amsterdam 1978) besteedde hij ruim aandacht aan twee invloedrijke marxisten: Nicos Poulantzas en Ralph Miliband, die beiden theorieën over ‘de staat’ ontwikkelden. Het boekblad Te Elfder Urepubliceerde een aantal vertaalde teksten van beide theoretici (TEU 1976,# 23).

Probleem bij de marxisten was dat die theorieën vooral ook gebaseerd moesten zijn op Marx-citaten. Zie MEW 1 ff dus, zoals Viesel in een artikel in het onvolprezen anarcho-tijdschrift Unter dem Pflaster liegt der Stranddit marxistoïde ritualisme fraai typeerde (Ist mit dem Staat noch Staat zu machen?, in: UdPldS 2 (1975), p. 150). Intussen blijft het natuurlijk wel vreemd dat anarchisten niet of nauwelijks de moeite namen staatstheorieën te ontwikkelen. De staat: daar moeten we van af. Y basta.

Maar toch…. Een ‘collega-(post)anarchist’ kon mij wijzen op het boek The Dawn Of Everything  van David Graeber en David Wengrow (2021), in Nederlandse vertaling verschenen als Het begin van alles. Een nieuwe geschiedenis van de mensheid (Maven Publishing, 2022, 685 pp. €35,00, e-book €15,00). Daarin inderdaad een hoofdstuk met de veelbelovende titel: Waarom de staat geen oorsprong heeft…. pp. 392 – 477. Ik hoop zo ver te komen. In Schuld, een eerder boek van Graeber (2011, Nederlandse vertaling 2012), kwam ik helaas niet verder dan tot even over de helft…

In zijn recente boek Onbegrepen overheid. Tegendraads denken over de staat (BoomAmsterdam, 262 pp., €24,90, e-book € 19,90) komt de Rotterdamse filosoof Gijs van Oenen ook te spreken over het anarchisme en de staat. Er blijkt ‘iets’ te zijn wat het anarchistisch anti-etatisme kenmerkt, zonder dat het benoemd wordt – of zelfs maar benoemd kan worden. Na ja, zoiets. Iets waar ik in al bladerend, en zeker niet in een paar zinnen, uitkom. En dus houden we het maar op een: interessant!

Dat geldt trouwens ook voor een boek van de Franse filosofe Catharine Malabou, Au voleur! Anarchisme et philosophie (2022, puf, Paris, 407 pp., €21,00), waarvan onlangs een Engelse vertaling verscheen, Stop thief! Anarchism and Philosophy (Polity, Cambridge UK, 270 pp., € 23,50). Malabou bekritieeert een reeks filosofen – waaronder onder meer haar leermeester Derrida – omdat deze denkers anarchistische ideeën overnamen zonder zich anarchist te noemen. Een soort van diefstal dus…. De Engelse vertaling werd – kort – besproken in het Times Literary Supplement, May 17, 2024. [Een Nederlandstalige bespreking van de Franse versie van het boek treft men aan op deze site: zie Online; thh.]

Nog meer ‘staat’ in de studie ven Naomi Woltring. Haar doorwrochte boek heet De markt-conforme verzorgingsstaat en biedt vooral een geschiedenis van het Nederlandse neoliberalisme tijdens wat Woltring ‘de lange jaren negentig’ noemt. Een indrukwekkend boek! Een uitgebreide recensie tref je o.a. op de website van Beleidsonderzoekonline: Online. Ook in ‘de politiek’ moet het allemaal anders, vinden velen. Onder wie de Amsterdamse politicoloog  Jan van Putten.  In een klein boekje, Democratie vaarwel?, pleit hij voor democratische vernieuwing. Maar hij laat vervolgens toch vooral zien dat pogingen daartoe steevast vast lopen. “Een onthutsend overzicht”, meldt de achterflap dan ook terecht. En nu? “De democratie kan worden gered, zelfs verstevigd, verdiept, verrijkt. Mogelijkheden te over!” Tsja…. (Amsterdam, Van Gennep, 138 pp., € 14,99).

De journaliste Marcia Luyten schreef eveneens een boekje over ‘democratie’. Zij doet hierin onder meer de suggestie om ‘preferentieel’ te gaan stemmen, een systeem waarbij kiezers een rangorde van kandidaten kunnen aangeven. Ook ziet zij wel wat in de ‘burgerberaden’, waarmee, zoals bekend, zo hier en daar al geëxperimenteerd wordt. Zo’n beraad kent zeker mogelijkheden. Mensen worden dan bij maatschappelijke thema’s betrokken en: om mee te kunnen praten, zul je moeten meedenken. En zeker, dat zou winst zijn. Haar vertrekpunt, zo lezen we op p. 24 van haar boekje, is een kenmerk van democratie dat zij ontleent aan Het begin van alles van Graeber en Wengrow: ‘Iedereen heeft een gelijk aandeel in de beslissingen die iedereen aangaan’ (Kiezen voor democratie,  Bezige Bij, Amsterdam,  € 15,00).

Klimaat, crisis en actie

‘Het klimaat’ is ook een onderwerp waar veel over wordt geschreven. Terecht uiteraard. In The New Yorkerbijvoorbeeld een indrukwekkend artikel van Alizabeth Kolbert over het smeltende poolijs, zie Online. Eén cijfer dat zij hierin noemde wil ik je niet onthouden: de mensheid pompte tot op heden 2 triljoen (10 tot de 12^e macht dus!) ton (!) CO₂ de lucht in! Geen wonder dat er dan iets misgaat! Actie is dus zeer nodig. Want tsja, staten laten het vooral afweten!  ‘Klimaatplannen ver achter bij Parijs’, kopte NRC Handelsblad (29.10.2024), naar aanleiding van een nieuw UNFCCC-rapport. Er vond sinds 2019 slechts 2,6% uitstootreductie plaats, nodig is een reductie van 43% in 2030.

Zoals bekend verschijnt er veel over demonstreren en allerlei andere vormen van activisme. Van belang is volgens mij allereerst Alledaags activisme  (Podium Amsterdam, 160 pp., €17,99, e-book €11,99) van Chris Julien, betrokken bij de klimaatactivisten van Extinction Rebellion. Ook Recept voor maatschappelijke verandering  van Wijnand Duyvendak (Amsterdam, Hollands Diep / Overamstel, 157 pp. €17.99, e-book € 11,99) is zeer de moeite waard. De vertrekpunten van deze twee auteurs liggen behoorlijk uit elkaar. Beiden zijn uiteraard wel overtuigd van nut en noodzaak van het voeren van acties. Wat het boek van Julien, los van zijn betoog, extra aantrekkelijk maakt, is de interessante literatuur  waarop hij zijn verhaal baseert. Ik kwam trouwens bij Julien ook  – voor het eerst! – een verwijzing (p. 151, n17) tegen naar Henk Oosterling’s Verzet in Ecopanische Tijden (2020). 

Een deel van de verschillende inzichten van Julien en Duyvendak komt aan bod in een prima dubbel-interview over dat klimaatactivisme in De Groene (5.9.2024, onder de kop “Als ik over links begin, gaan de luiken dicht”, een citaat van Julien overigens). Je vindt dat dubbelinterview hier: Online.

De klimaatproblemen zijn groot, eigenlijk te groot zelfs, vindt Julien. Juist daarom lijkt hij vooral te geloven in hetgeen de titel van zijn boek aangeeft, in alledaags activisme dus. Ook daarmee zijn ‘kantelpunten’ te bereiken, zoals ook Lotte Hondebrink in haar recensie van Julien’s boek in NRC Handelsblad (11.10.2024) onderstreepte (zie Online). Vol goede moed is ook Babette Porcelijn. Van haar verscheen al weer enige tijd geleden Het Happy 2050 Scenario. Een even inspirerend als belangwekkend boek, dat een ‘een masterplan voor een happy 2050’ wil zijn. Uitgeversproza? Zeker, maar dit boek biedt een uitgewerkt masterplan, voorzien van fraai vormgegeven, glasheldere tabellen en overzichten. Ze laat zien wat er misgaat en vooral ook wat er anders kan – en dus moet (Amsterdam, Volt, 485 pp. €  29,99). 

Ook in het boek van Shivant Jhagroe aandacht voor het klimaat al is zijn aanpak fundamenteler. Hij wil voorbij de duurzaamheid en wijst er op dat bijvoorbeeld groen kolonialisme nog altijd (neo-)kolonialisme is. In NRC-Handelsblad (23.11.2024) een interview met de auteur, een interview dat je ook hier kunt teruglezen, zie Online.

De studie De vloek van de nootmuskaat. Boodschap aan een planeet in crisis behandelt de Indiase publicist Amitav Ghosh een aan Jhagroe’studie verwant thema, Ghosh herleidt de huidige milieucrisis tot de ontdekking van de Nieuwe Wereld en de zeeroute van de VOC. De uitputting van de aarde begon, zo laat hij zien, in de tijd van de VOC! Ghosh vertelt zijn verhaal aan de hand van nootmuskaat. Een prachtboek dat onlangs terecht bekroond werd met de Erasmusprijs (Amsterdam, Atlas, 2022, 368 blz., €20,00, binnenkort weer leverbaar, wel verkrijgbaar als e-book €14,99). Uiteraard verscheen er destijds van dit boek een recensie van dit boek in De Groene (5.10.2022), zie Online.

Recent verscheen van Ghosh in vertaling Rook en as. De verborgen geschiedenissen van opium (2024, Amsterdam, Atlas, 413 pp., €26,99, als e-boek €14,99). Een vergelijkbaar prachtboek als dat over nootmuskaat, nu gewijd aan de papaver, dat kleine plantje dat de loop van de wereldgeschiedenis mede gevormd heeft. De Britten zetten de handel op, en ook de VOC werd er rijk mee.

Extreemrechts en wat daarbij komt kijken

Nieuwe extreemrechtse aanval op vluchtelingen vraagt om verzet, is een andere oproep tot actie. Het is een kop uit Buiten de Orde, 2024/2 (info http://www.vrijebond.org). Uit het artikel ook een tussenkop: “Zo blijven de vluchtelingen de zondebokken die door de ware schuldigen verantwoordelijk gesteld worden voor de gevolgen van het kapitalisme”. Een verwante analyse trof ik in het Duitse Graswurzelrevolution (# 492, oktober 2024: Neoliberalismus als dreifache Ursache für Faschismus).

Intussen kwam ‘rechts’ in de kamer met een voorstel, verwoord in een motie van Joost Eerdmans, voor een verbod op gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties.  

Heeft zo’n verbod zin?, vroeg Freek Schravenzande zich in NRC Handelsblad (25.9.2024) af. Praktische en juridische argumenten tuimelden over elkaar heen. Hoe ver mag je je keffiyeh (palestijnensjaal) over je gezicht trekken, vraagt een advocaat zich af: over de mond, over de neus? Anderzijds moet gevreesd worden dat je strafbaar bent als je die sjaal over je ogen zou trekken. Maar wat als je dat doet als de politie traangas inzet? Het zal kortom nog niet zo eenvoudig zijn dit te regelen maar ja, ‘de wil’ is voor rechts maar al te vaak simpelweg ook ‘de weg’.  Intussen lijkt zo’n wettelijk, landelijke verbod sowieso overbodig: burgemeesters kunnen nu ook al aan demonstranten allerlei regels opleggen.

In de praktijk blijkt dat het OM overtredingen van dit soort voorschriften alleen vervolgt als een demonstrant daarnaast ook nog iets laakbaars heeft gedaan, zoals bijvoorbeeld ‘stenen gooien’. Het al dan niet hebben van gezichtsbedekking doet er dan in de praktijk meestal niet zo heel erg toe. Een belangrijk aspect dunkt mij, is wel dat ‘vredelievende’ demonstraties gekaapt kunnen worden door ‘raddraaiers’ en ‘relschoppers’. Waarbij je ook de principiële vraag moet stellen: van wie is een demonstratie eigenlijk? Een goeie vraag natuurlijk maar onmogelijk te beantwoorden lijkt mij zo.

De bottom-line bij dit alles zal zijn dat de politie ‘de demonstrerende mens’ graag identificeert. Ik begrijp zelfs dat betrapte mensen soms door de politie thuis worden  opgezocht!? Een effect daarvan is dan dat ook vredelievende demonstranten gezichtsbedekkende kleding gaan dragen, zo stelde de Nijmeegse hoogleraar staatsrecht Rian de Jong in een NRC-artikel (25.9.2024) onder de kop Zal een verbod op gezichtsbedekking bij demonstraties er echt komen? ‘Om de echte raddraaiers te pakken is het niet nodig’, zie Online.  Zij stelde daarbij ook dat er soms hele legitieme redenen zijn om als demonstrant anoniem te willen blijven. Bijvoorbeeld bij protesten in Nederland tegen allerlei kwalijke regimes in diverse buitenlanden, of dichter bij huis, als je werkgever die je op tv als klimaatactivist voorbij ziet komen.

Elite? Wie, wat, hoe…

In De Groene onlangs (4.9.2024) ook een opmerkelijk artikel van Marijn Kruk, auteur van een goede studie over de electorale successen van nieuw-rechts in het westen, Opstand. De populistische revolte en de strijd om de ziel van het Westen, (Amsterdam, Prometheus, 278 pp..  €22,oo, e-book €13,99). Boven dat artikel stond namelijk Links mag weer lachen, want “Links begint de waarheid terug te veroveren”, zie Online. Goed nieuws dus. Inmiddels openbaarde zich een niet onbelangrijk detail: Trump won de Amerikaanse verkiezingen…

Zoveel is duidelijk: parlementair links heeft het moeilijk. Zelf had ik ook moeite met het enorme Europese wachtgeld dat PvdA/GL-lijsttrekker Timmermans ontving. De Publieke Omroep zocht het (ook) uit. Ik vond onder meer dit bericht van 1 Vandaag: Online. Is de sociaaldemocratie dus de elite? Nee, nee en nog eens nee! Al is de samenwerking met GroenLinks voor sommigen – inclusief leden van beide partijen –  soms zeer problematisch. Niks win-win dus, maar vooral loose-loose dus? Publicist Ralf Bodelier onderstreepte één van de mogelijke problemen in een opiniestuk in NRC Handelsblad (8.11.2024) onder de veelzeggende kop Met kosmopolitisch links stop je geen autoritair rechts. Een digitale versie van zijn artikel vind je op de NRC-website maar ook op Bodelier’s eigen website: Online.

Een maand later presenteerde De Groene, als aflevering 6 in een reeks artikelen gewijd aan de ‘progressieve PvdA-GL’-vrijage een onderzoek van o.a. de Data School van de Universiteit Utrecht. Een belangrijk artikel waarin duidelijk wordt gemaakt hoe rechts er in slaagde om de echte elite – zeg: het kapitaal – buiten schot te houden en een elite te maken van maken van mensen die op de universiteit zitten, kunstenaars, schrijvers en, last but not least, linkse politici. Joris Verbeek en Coen van der Ven schreven het, deze must-read vind je hier: Online. Zie voor een verantwoording van dit onderzoek: Online.

Hoogopgeleiden hebben het er intussen maar moeilijk mee, zij vormen tenslotte wat Dylan van Rijsbergenzelfs in de titel van zijn recente boek De net-niet elite noemde, waarbij Tussen macht en meritocratie de ondertitel was. De auteur citeert op een eerste bladzijde als motto nog weer een andere sociologische held, C. Wright Mills (1916–1962) uit zijn White Collar (1951): “White collar employees are the assistants of authority, the power they exercise is a derived power, but they do exercise it”. In een krantenartikel was hij wat explicieter: Goede baan, hoog opgeleid? Dat maakt u nog geen elite  (NRC, 30.3.2024). De e-versie van zijn artikel kreeg wat mij betreft een correctere kop:  Je kunt nog zo veel vinkjes hebben – pas als je vermogend bent, hoor je tot de échte elite (zie Online).

Bijzonder was een verzoek van een groep demonstranten tegen de Israëlische aanvallen op Gaza aan het Amsterdamse Stedelijk Museum om het kunstwerk Bakunin’s Barricade (2015 – 2020) van Ahmet Öğüt te mogen lenen, een installatie van dranghekken en verkeersborden en een complete auto, als ware het een straatbarricade. Zo was dat kunstwerk ook bedoeld, meldde NRC’s medewerker beeldende kunst Sandra Smetsin haar artikel Kunstwerken inzetten op de barricades: kan dat? (NRC Handelsblad, 25.7.2024, zie Online.

Het idee om kunst in te zetten gaat inderdaad terug op Bakoenin. Bakoenin was bepaald geen pacifist, hij was zelfs een goed opgeleide militair. Alexander Herzen schreef er over in zijn memoires. Dat was dus even zoeken, maar…… gevonden! Als commandant in Dresden gaf hij de burgers die in verband met de oprukkende Pruisische troepen naar de wapens grepen de raad om de  ‘Madonna’ van Raphael en  schilderijen van Murillo uit het museum te halen en aan de stadsmuur op te hangen: als schilden tegen de Pruisen. Deze zouden zu klassisch gebildet zijn om op een Raphael te schieten, zo verwachtte Bakoenin. Aldus Alexander Herzen in zijn memoires (Feiten en gedachten, Memoires, Vijfde Boek 1864-1868, Amsterdam, Arbeiderspers 1988, oorspronkelijk Parijs 1868, p. 166).

Het Stedelijk werkte niet mee aan het verzoek, meldde Smets. Het werk zou wel tot begin 2025 te zien zijn. Er zouden ook discussiebijeenkomsten worden georganiseerd.

Affaires en hoe oplossen?

Oorlog in Europa…. Uiteraard zijn er ook dienstweigeraars, in Rusland èn Oekraïne. Waarom lezen wij daar nauwelijks over? Ik kreeg een Zwitsers artikel over de problematiek toegestuurd: zie Online. In ‘eigen land’ was er de Toeslagenaffaire. Die is er helaas nog altijd! Dankzij de moed en het doorzettingsvermogen van de kamerleden Renske Leijten (SP) en Pieter Omzigt (NSC) kwam een en ander boven tafel. Het inmiddels ex-kamerlid Renske Leijten schreef er het boek Leuker kunnen we het niet maken over waarin de advocaat Eva González Pérez centraal staat. Bij deze advocaat zochten de eerste toeslagouders al in 2014 hulp. Het is en blijft een verbijsterend verhaal. (384 pp. €24,99, E-book € 12,99).

Over de SP gesproken…. Verbijsterend dat het  SP-kamerlid Jimmy van Dijk weer eens kwam aanzetten met die vermaledijde SP-brochure Gastarbeid en Kapitaal uit 1984. Ik heb mij daar destijds in De AS nogal druk over gemaakt! Zie De AS 64, de digitale versie daarvan vind je hier: Online.

Iets heel anders nu. EUR-hoogleraar sociologie Liesbeth van Zoonen schreef een mooi boekje onder de titel Ons huis aan het spoor over de geschiedenis van landelijk Frankrijk (Alfabet Amsterdam, 2024, 272 pp. €24,99, e-book €12,99). Want ja, ook Van Zoonen kocht, met haar partner, een huisje, aan een spoorlijn. Het huisje bleek in de Franse, zogenaamde ‘diagonal de vide’ (de diagonaal van de leegte) te liggen: een honderden kilometers brede strook die van de Ardennen tot aan de Pyreneeën loopt, een strook waarbinnen, op het platteland veelal, vele  dorpen, kleine en  grotere provinciestadjes leeg lopen… Zie hierover bijv. Wikipedia: Online.

Een internationale middenklasse biedt enige hulp: allerhande Europeanen uit vele landen, waaronder ook vele Nederlanders, kopen er tweede-huizen. Van Zoonen zoekt het voor haar dorp in detail allemaal uit. Het platteland werd en wordt in Frankrijk niet of nauwelijks serieus genomen… ondanks of dankzij de armoede?

Armoede is er ook in Nederland. Ik pikte ergens in Amsterdam het september-2024-nummer van MUG mee: dat UG stond ooit voor uitkeringsgerechtigden. Ik trof geen colofon, wel een e-mail-adres (service@mugmagazine.nl) voor als je vragen hebt over uitkeringen. Ongetwijfeld kun je via dat adres ook vragen waar MUG zoal is op te pikken!? Ik meld een tweetal koppen: ‘Amsterdams bijstandsfraudebeleid wordt minder streng dan in de rest van het land’ en ‘Sociale Dienst wil de dikke onvoldoende wegwerken’.   

Twee ramsjboeken tot slot….

Allereerst Wouter Klem’s studie De anti-terroristen. De Europese strijd tegen het anarchisme 1890 – 1914 (2022, Amsterdam, Prometheus, 461 pp.). Klem’s kloeke boek kost nu €12,50. Zijn studie geeft een goed beeld van het anti-anarchistische discours uit die tijd. Alleen wel jammer, nee: onvergefelijk zelfs, dat dat discours zonder zelfs maar de schijn van een argument doodleuk naar Het Anarchisme in zijn algemeenheid wordt doorgetrokken. In Klem’s titel al! Daar staat tenslotte, niet meer en niet minder, dat de strijd tegen het anarchisme een strijd was tegen het terrorisme! Geen wonde dat de studie werd aanbevolen door die vreselijke prof. Beatrice de Graaf – ooit op het publieke paard, of liever over dat paard getild door Matthijs van Nieuwkerk! Zij maakte in haar eigen publicaties over dit thema telkens soortgelijke fouten. Zie bijvoorbeeld haar bijdrage in het filosofie-tijdschrift Krisis (2011/3, pdf te downloaden via Online).

Het tweede ramsjboek is in ieder geval vele malen sympathieker. Socioloog Bertus Mulder schreef in 2015 een boek over de financiers van de Frankfuter Schule, een instituut waarin ik in deze rubriek al vaker naar verwees. De familie Weil financierde het, ene Fietje Kwaak (1901 – 1990) hield als medewerkster van de Rotterdamse beleggersorganisatie (!) Robema dat kapitaal buiten bereik van de Duitse bezetters. Het boek heet De nazi’s te slim af zijn. Sophie Louisa Kwaak en het kapitaal van de Frankfurter Schule en het verscheen bij Noordboek / Bornmeer (Gorredijk, 271 pp.) Nu verkrijgbaar voor €9,90.

Waarvan acte.

Cees Bronsveld

Commentaar op en suggesties voor deze rubriek graag naar  ceesbronsveld@outlook.com