AI als klimaatboosdoener: hoog tijd voor grenzen

(Beeld: https://www.vpnsrus.com/ Flickr / CC BY 2.0 & Trendify, via Canva)

Energiehonger en CO₂-uitstoot

AI draait op datacenters: gigantische hallen vol servers die dag en nacht rekenen. Dat vraagt ongelooflijk veel stroom. In de VS alleen al staan er tegen de honderd nieuwe gascentrales in de steigers om enkel datacenters te voeden.

Wereldwijd ziet het Internationaal Energieagentschap (IEA) de elektriciteitsvraag van datacenters vóór 2030 meer dan verdubbelen tot circa 945 TWh — ongeveer de jaarconsumptie van Japan. Wereldwijd is de IT-sector vandaag verantwoordelijk voor 2 à 4 procent van de jaarlijkse CO2-uitstoot. In geavanceerde economieën stuwen datacenters maar liefst 20 procent van de groei in elektriciteitsvraag.

In Ierland verbruiken datacenters vandaag al meer dan een vijfde van alle elektriciteit. Op piekmomenten moeten er extra vervuilende olieketels en gascentrales aanspringen.

Wereldwijd is de IT-sector vandaag verantwoordelijk voor 2 à 4 procent van de jaarlijkse CO2-uitstoot

Ook in België is er geen ontsnappen aan. Volgens een recente BCG-studie zou de elektriciteitsvraag van Belgische datacenters tegen 2035 kunnen stijgen van 3 TWh naar 7 tot 15,5 TWh, goed voor meer dan 10 procent van het totale verbruik.

In landen zoals de VS domineren AI-gestuurde datacenters de groei van de elektriciteitsvraag: in 2030 zou die meer verbruiken dan alle zware industrieën samen, zoals staal of cement.

Hoewel techbedrijven luid verkondigen dat hun datacenters voor 100 procent draaien op groene stroom via certificaten die zij aankopen bij ‘groene’ energieproducenten, blijft de realiteit dat zij op dalmomenten (weinig zon en/of wind) nog steeds afhankelijk zijn van gas of steenkool.

Kortom, de explosieve groei van het stroomverbruik door datacenters — en zeker door AI-toepassingen — legt een enorme druk op elektriciteitsnetten en maakt de afhankelijkheid van fossiele centrales niet ongedaan.

En we staan nog maar aan het begin van de AI-revolutie. Het energiegebruik zal als gevolg daarvan in de komende jaren exponentieel toenemen. Zo zou de stroomvraag van zoekmachines zoals Google wel eens tien keer zo hoog kunnen worden, als AI er volledig in wordt geïntegreerd.

Het energiegebruik door AI vormt een van de grootste uitdagingen in de strijd tegen de klimaatopwarming

Dit maakt het bijzonder moeilijk om de noodzakelijke emissiereducties te realiseren en vormt dus een van de grootste uitdagingen in de strijd tegen de klimaatopwarming.

Waterhonger

Naast energie verbruiken datacenters ook gigantische hoeveelheden water om hun servers koel te houden. Wereldwijd schatten experts dat AI tegen 2027 tussen de 4,2 en 6,6 miljard m³ water zal verbruiken — dat is meer dan de helft van de jaarlijkse watervraag van Groot-Brittannië.

In de VS alleen al ging in 2023 zo’n 64 miljard liter rechtstreeks naar koeling, en nog eens 800 miljard liter indirect via elektriciteit. Dat water is vaak gewoon weg: verdampt als stoom en niet terug te geven aan de natuur.

Bovendien vestigen datacenters zich vaak in gebieden die al kampen met ernstige waterschaarste, waardoor miljoenen mensen kampen met tekort aan water.

De Grote Meren bijvoorbeeld, op de grens tussen de Verenigde Staten en Canada, zijn een belangrijke hulpbron waarvan meer dan 40 miljoen mensen afhankelijk zijn voor hun drinkwater en die een regionale economie van 6.000 miljard dollar ondersteunt. Datacenters concurreren met het bestaande gebruik en kunnen de lokale grondwaterlagen uitputten.

In België is het Google-datacenter in Saint-Ghislain (Wallonië) een sprekend voorbeeld van overmatig waterverbruik: het slorpt jaarlijks 1,44 miljoen m³ water op — evenveel als zo’n 10.700 gezinnen samen.

In Vlaanderen draagt de energiesector, waaronder ook datacenters vallen, bij aan de waterschaarste: zij zijn goed voor zowat de helft van het totale waterverbruik.

De waterhonger van AI zal de waterschaarste in de wereld alleen maar acuter maken

Ook in Nederland ontstond controverse: Microsoft’s datacenter in Middenmeer verbruikte in 2021 maar liefst 84 miljoen liter drinkwater — veel meer dan het aanvankelijke cijfer van 12–20 miljoen. Dit leidde tot verzet van boeren en milieuactivisten in een drooggevoelig gebied.

Daar moet nog aan toegevoegd worden dat bedrijven vaak onvolledig of selectief rapporteren, waardoor de echte omvang vaak verborgen blijft.

Volgens de Verenigde Naties zal de wereldwijde vraag naar water in 2030 zo’n 40 procent hoger liggen dan het beschikbare aanbod. Ze verwachten ook dat het aantal stedelingen dat met waterschaarste kampt, zal toenemen van 930 miljoen in 2016 tot maar liefst 1,7 à 2,4 miljard tegen 2050.

De waterhonger van AI zal die situatie alleen maar acuter maken.

Groene belofte AI onbewezen

Techbedrijven pakken graag uit met verhalen over hoe AI kan helpen in de strijd tegen de klimaatcrisis. En er zijn inderdaad ook hoopvolle signalen: Google’s DeepMind verbeterde de waarde van windenergie met 20 procent en verlaagde het energieverbruik van datacenterkoeling met 40 procent.

AI-toepassingen op het gebied van voedingsontwikkeling (kweekvlees), batterijoptimalisatie en transport kunnen volgens The London School of Economics tussen 3,2 en 5,4 miljard ton CO₂ per jaar besparen tegen 2035. Maar die beloftes blijven grotendeels theoretisch. Veel AI-toepassingen werken goed in het labo, maar halen in de praktijk amper effect.

Veel AI-toepassingen om energie te besparen werken goed in het labo, maar halen in de praktijk amper effect

Intussen zetten oliebedrijven AI in om hun productie efficiënter te maken. Bij Devon Energy bijvoorbeeld versnelt AI booractiviteiten, waardoor nieuwe putten in moeilijk toegankelijke gebieden kunnen worden aangeboord en de efficiëntie met ongeveer 15 procent stijgt. Bij BP en Chevron zijn er gelijkaardige ‘winsten’.

Zo draagt dezelfde technologie die ons zogezegd moet redden, tegelijk bij aan méér fossiele verbranding.

Tijd voor een écht debat

Vandaag staat er geen enkele rem op de ontwikkeling van AI. Bedrijven als Google, Microsoft en Amazon pompen miljarden in nieuwe datacenters zonder dat iemand de ecologische gevolgen in kaart brengt. Terwijl waterreserves slinken en de klimaatdoelstellingen steeds verder uit zicht raken, krijgen de techgiganten vrij spel.

Zonder grenzen en transparantie dreigt AI de klimaatcrisis niet te verlichten, maar juist te verergeren

De vraag is dus: wie beslist hoeveel energie, water en ruimte we aan AI willen geven? Is dit de toekomst die we willen – slimme algoritmes ten koste van ons leefmilieu? Of kiezen we voor een debat waarin burgers en overheden bepalen hoe technologie bijdraagt aan een leefbare planeet?

Eén ding is duidelijk: zonder grenzen en transparantie dreigt AI de klimaatcrisis niet te verlichten, maar juist te verergeren.