Feminisme 4, heksenjacht, vrouwenonderdrukking en kapitalisme

Welkom in mei! Welkom terug bij Onderstroom! Ditmaal luister je naar Feminisme 4, heksenjacht, vrouwenonderdrukking en kapitalisme.

Is deze aflevering over de heksenjachten nou een vervolg op de afleveringen over kapitalisme? Of over Feminisme? Deze maand is Rodante terug en ze vertelt over Sylvia Federici’s baanbrekende boek Caliban and the Witch!

Het is ergens moeilijk om te zeggen waar dit boek NIET over gaat, zoveel thema’s als het aanraakt. Het boek beschrijft het ontstaan van kapitalisme, beginnend in de late middeleeuwen en de vrijheidsstrijd die de boeren voerden tegen de adel en de kerk. Het verbindt dit aan de vernietiging van het gemeenschappelijke leven in Europa en het geweld waarmee mensen in Europa in loondienst werden gedwongen. Zodoende is het boek relevant om huidige genderverhoudingen te begrijpen, en nuttig in het bestrijden van conservatieve opvattingen over gender en waarom conservatieve uitvindingen altijd als tijdloze waarheden worden neergezet.

De kern van het boek gaat over de heksenjachten en allerlei andere onderdrukking van vrouwen, die uiteindelijk leidden tot de uitvinding van een nieuwe manier om naar gender te kijken, waarin het kerngezin, de huisvrouw en de mannelijke kostwinnaar werden bedacht als model voor hoe iedereen hoort te leven. Federici laat zien hoe belachelijk het is om te doen alsof deze modellen eeuwige, natuurlijke standaarden zijn waaraan we niet kunnen ontsnappen. In tegendeel: dit zijn beperkende rollen die ons van elkaar isoleren, die met grof geweld, dwang en terreur zijn opgelegd, en die dienen om werkende mensen te verzwakken, van elkaar te isoleren en om hun verzet tegen uitbuiting te breken.

Later in het boek gaat Federici voorbij de heksenjachten ook in op hoe deze zich verhouden tot moderne slavernij de Europese kolonies in Amerika, en hoe dit nieuwe model van gender wordt gebruikt om mensen van kleur als minderwaardig af te keuren. Ze laat ook zien hoe racistische verdeel en heers in de Amerikaanse kolonies lijkt op de verdeel en heers tactiek die in Europa op gebied van gender plaatsvond. Dit zijn thema’s waarbij Alex ongetwijfeld in latere afleveringen op dit boek terugkomt. Maar als je de afleveringen over kapitalisme terugluistert, dan zul je veel van deze thema’s herkennen.

Een ding waar het boek niet zozeer op ingaat is gender buiten man en vrouw. Het gaat wel over het neerzetten van een essentieel en exclusief model voor gender, en hoe iedereen daaraan moet conformeren. Zo raakt deze stof aan allerlei queerfobie, gender essentialisme en cis-heteronormativiteit die voor iedereen als standaard wordt gepresenteerd en opgelegd. Maar die connectie wordt in het boek niet heel direct uitgewerkt.

Deze aflevering over heksenjacht is op zichzelf te luisteren, maar is nauw gerelateerd aan deze andere Onderstroom afleveringen: Abortus, Wat is Kapitalisme (en kapitalisme 2), Feminisme 1, Feminisme 2, Feminisme 3

Vind je deze aflevering goed, of waardeer je het werk dat Alex met deze podcast probeert te doen? Zeg het dan voort! Deel de podcast met je vrienden, familie en collega’s, laat een review achter in je podcast app of geef Alex je feedback!

Heel veel plezier tot volgende maand!

Links:

Caliban and the Witch – Sylvia Federici

Midwives witches and nurses – Deirdre English

Abortion Network Amsterdam

Abortion without Borders

Contractions, the politics of midwifery, Rodante’s podcast

Volg Onderstroom zelf ook op Instagram!