Extreem-rechts haat universiteiten, mede omdat die helpen genocides te herinneren

Als docent baal ik ervan dat jullie allemaal de hele tijd afstuderen. Ik ken jullie net een beetje, en dan zijn jullie alweer weg. Ik zou willen dat ik dat op één of andere manier kon voorkomen.

Dit is een sticker die ik vorig semester van een aantal studenten kreeg. Ook die studenten zijn inmiddels afgestudeerd. Het waren indrukwekkende studenten. Ze speelden een belangrijke rol in de protesten die uiteindelijk uitmondden in de grote demonstraties in het centrum van Amsterdam tegen de Nederlandse medeplichtigheid aan de genocide in Gaza.

Het is één van de taken van de universiteit: onthouden. Laten we ook onthouden dat deze studenten hier rondliepen.

Op de sticker staat “dekoloniseer onze universiteit”, met op de achtergrond het silhouet van Amsterdam University College. Voor mij betekent dekolonisering uiteindelijk iets vrij simpels: dat we er samen voor zorgen dat niemand in het heden profijt heeft van grove misdaden uit het verleden. En dat doen we door ervoor te zorgen dat de groepen die er nog wèl baat bij hebben, dat erkennen en meewerken aan een proces van waarheidsbevinding en verzoening. En waar mogelijk herstelbetalingen.

Dit is niet omdat we deze mensen persoonlijk verantwoordelijk houden voor die misdaden uit het verleden, maar omdat ze er baat bij hebben, terwijl anderen er nog steeds last van ondervinden.

Waarom is dit belangrijk? In de eerste plaats omdat het gewoon een kwestie is van basaal fatsoen. Maar het gaat voor mij ook over prikkels: om de boodschap die je afgeeft als je het niet doet.

Als je miljoenen mensen kan vermoorden, op grote schaal land kan stelen, en hele bevolkingsgroepen tot slaaf kan maken, en honderd jaar later is alles vergeven en vergeten, waarom zouden de hufters onder ons dan niet gewoon pakken wat ze pakken kunnen? Roven wat ze roven kunnen? Goed, er zal hier en daar misschien wat gemopper klinken – “nou nou, moet dat nou zo gewelddadig?” – maar na een paar decennia is dat voorbij, en kunnen ze (en hun kinderen) gewoon genieten van de buit.

Poetin en Netanyahu kijken naar de VS, en concluderen: je kan kennelijk gewoon een hele bevolking uitroeien, al hun land roven, en de buit aan je kinderen doorgeven, en na honderd jaar vindt iedereen dat die kinderen daar gewoon recht op hebben.

Poetin, Trump en Netanyahu kijken naar Nederland en concluderen: je kan kennelijk gewoon de wereld plunderen, schatrijk worden van slavenhandel en plantages, van de winst een prachtige grachtengordel bouwen, en als je die je vervolgens nalaat aan je kinderen, dan vindt men na iets van honderd jaar dat ze daar gewoon recht op hebben.

Poetin, Trump en Netanyahu gokken erop dat dit gewoon weer gaat gebeuren. Met Oekraïne. Met Gaza. En wie zal het weten, misschien met Groenland. Dat men over honderd jaar ook vindt dat de Russen, Amerikanen en Israëliërs die daar dan wonen daar dan gewoon recht op hebben.

Dit is waarom het zo cruciaal dat we ons inzetten voor dekolonisering: we moeten ervoor zorgen dat dit soort grootschalige misdaden op de lange termijn niet lonen. Dat we zeggen: “ja, je blijkt nu te kunnen moorden en roven. We zien het. We documenteren het. We archiveren het. Maar op de lange termijn zullen we er – als collectief – voor zorgen dat alles – waar mogelijk – wordt teruggedraaid, recht gezet en tenietgedaan. En op z’n allerminst zullen we ervoor zorgen dat niemand er de vruchten van plukt.”

Als genocide het ergste is dat kan gebeuren, en het uitblijven van dekolonisering effectief een uitnodiging is tot nieuwe genocide, dan moet dekolonisering onze allerhoogste prioriteit hebben.

Ik laat het aan jullie om de conclusie te trekken over wat dit betekent voor de oproep – ook hier binnen deze muren – om het rustig aan te doen met de “dekoloniale fratsen”. Om een beetje te minderen met al het “woke gedoe”. Laat ik alleen zeggen dat die oproepen een stuk minder onschuldig zijn dan mensen denken.

We moeten ons organiseren. Want de wereld gaat zichzelf niet dekoloniseren. Sterker nog, de groepen die baat hebben van de misdaden uit verleden hebben meestal ook de middelen om die baten te verdedigen; zowel met geld, wapens en grondstoffen als met de framing van kranten, talk-shows, en Instagram-algoritmen.

Wat we daar tegenover moeten zetten is uiteindelijk heel simpel: een grotere groep mensen. Daarvoor moeten we elkaar opzoeken. Onze zorgen en frustraties met elkaar delen. Naar elkaar luisteren. Om op die manier de solidariteit te bouwen waarmee we onze verschillen kunnen overbruggen.

Hier ligt ook een belangrijke rol voor de universiteit: dit is immers de plek waar we vragen leren stellen. Waar we zorgvuldig de getuigenissen documenteren, de statistieken bijhouden en de geld- en wapenstromen in kaart brengen.

Daarom worden universiteiten ook zo gehaat door de mensen die niet kunnen wachten tot we alles zijn vergeten.

En daarom is de genocide in Palestina ook een scholasticide: er staat geen universiteit meer overeind en de studenten en docenten zijn vermoord.

En uiteindelijk is dit natuurlijk ook waarom Trump zo inhakt op onafhankelijke universiteiten, en waarom de (inmiddels demissionaire) extreem-rechtse regering in Nederland zo hard bezuinigt op het hoger onderwijs.

Laten we ons hiertegen verzetten, door ervoor te zorgen dat de band die we hier samen opbouwen duurzaam is. Door elkaar te blijven opzoeken en steunen, ook als de overheid op een gegeven moment echt de geldkranen dichtdraait.

En laten we die banden en netwerken gebruiken om samen documenteren, te onthouden en te getuigen.

Van de levens die verloren gaan. De dagelijkse moordpartijen. De diefstal. De leugens. En de gretigheid waarmee de zogenaamd redelijke mensen dit alles lijken te accepteren, om maar gewoon met hun normale leven door te kunnen gaan.

Het is uiteindelijk net als deze sticker: de verhalen die we verzamelen en doorgeven zijn de brandstof voor de politieke actie die we nodig hebben.

isha Velthuis

(Deze speech verscheen eerder in het Engels op zijn weblog MishaThings.)