Vrijhandelsakkoorden EU brengen boeren en voedselsystemen in gevaar

(foto European Coordination Via Campesina)

(Bron: Slowfood.com (*1) | (vertaling Henry van Maasakker).

Slow Food, Humundi en het Veblen Institute waarschuwen dat de toespraak van voorzitter Von der Leyen over de staat van de Unie (*2), waarin deregulering en vrijhandelshandels- akkoorden (VHA) worden aangeprezen als de beste weg voorwaarts voor Europa, in strijd is met haar belofte van een “gelijk speelveld voor boeren”. Door koste wat kost prioriteit te geven aan het “concurrentievermogen (*3)”, wakkert zij de groeiende bezorgdheid over milieu- en sociale maatregelen aan, met name in het agrovoedingsbeleid.

Het resultaat is een race naar de bodem: lagere normen, zwakkere bescherming die het levensonderhoud van boeren ondermijnt en de ineenstorting van het klimaat en de biodiversiteit versnelt. Deze trend vormt een nieuwe bedreiging voor de kleinschalige landbouw, zowel in Europa als daarbuiten, en gaat voorbij aan de essentiële rol ervan in ons sociale weefsel, onze natuurlijke ecosystemen en het welzijn op het platteland.

Vrijhandelsovereenkomsten (VHA) zoals de overeenkomst tussen de EU en Mercosur (*4), de recente overeenkomst tussen de VS en de EU en mogelijke overeenkomsten met Aziatische landen, met name India, brengen een groot risico met zich mee voor de Europese agrovoedingssector, terwijl ze bedrijven belonen die profiteren van ontbossing, giftige chemicaliën en verzwakte normen.

Uit casestudy’s en onderzoek (*5) blijkt dat onze interne markt al een breed scala aan voedingsmiddelen verwelkomt die op een manier worden geproduceerd die schadelijk is voor het milieu, dieren en mensen. Deze dubbele moraal plaatst Europese boeren in de onmogelijke positie om te concurreren met producten die volgens minder strenge productienormen zijn gemaakt, of om met moeite rond te komen.

Voorbeelden hiervan zijn:

Producten uit de Verenigde Staten

• De invoer van rundvlees van dieren (*6) die zijn gevoerd met verwerkte dierlijke eiwitten en behandeld met antibiotica die in de EU verboden zijn, zonder dat aan dezelfde traceerbaarheidsnormen wordt voldaan.

• De invoer van genetisch gemodificeerde maïs en sojabonen (*7), evenals gedroogd fruit, behandeld met pesticiden die als zeer gevaarlijk zijn geclassificeerd en in Europa verboden zijn. Voorbeelden hiervan zijn het herbicide glufosinaat en het fungicide propiconazool (beide verboden in 2018); atrazine, dat nog steeds op grote schaal wordt gebruikt op maïs in de VS, maar sinds 2003 verboden is in de EU; en neonicotinoïde insecticiden, die dodelijk zijn voor bijen en sinds 2020 verboden zijn in de EU.

Producten uit Mercosur-landen

• Invoer van rundvlees van dieren (*8) die zijn behandeld met antibiotica als groeibevorderaars, volgens regels die verschillen van die in de EU op het gebied van dierenwelzijn, traceerbaarheid en de impact op ontbossing.

• In 2023 waren de tien meest verkochte werkzame stoffen in Brazilië: glyfosaat, mancozeb, 2,4-D, acefaat, chloorthalonil, atrazine, S-metolachloor, glufosinaat, malathion en diquat. Van deze tien zijn er slechts drie nog steeds toegestaan (*9) in de EU: glyfosaat, 2,4-D en malathion (dit laatste beperkt tot gebruik in kassen).

Producten uit India

• Landbouwproducten die uit India worden geïmporteerd, worden onder heel andere regels geproduceerd. Terwijl de EU 225 verboden werkzame stoffen en 274 niet-goedgekeurde stoffen heeft, heeft India er maar zo’n 60 verboden.

• Voor rijst geldt dat meer dan de helft van de herbiciden, fungiciden en insecticiden die in India worden gebruikt, niet zijn toegestaan in de EU. Sommige moleculen die in Europa al lang geleden om redenen van volksgezondheid zijn verboden, worden in India nog steeds gebruikt: paraquat (verboden in 2007), acefaat (2003), carbofuran

• (2008) en meer recentelijk chloorpyrifos (2020).

Op dit moment worden de bovenstaande voorbeelden nog niet aangepakt door de Commissie, en de verschillende overeenkomsten die op tafel liggen, zullen het probleem alleen maar verergeren door de invoer van deze producten te vergroten, waardoor de inkomsten van EU-boeren nog verder in gevaar komen. Het gevolg hiervan is ook een vertraging in de overgang naar duurzamere voedselsystemen in het algemeen.

Aangezien de discussies over vrijhandel en deregulering de komende maanden zullen intensiveren, is er een dringende behoefte aan wederkerigheid van productienormen, dankzij concrete instrumenten zoals spiegelmaatregelen – die verder gaan dan louter clausules die kunnen worden gebruikt om vrijhandelsovereenkomsten te greenwashen.

Wij dringen er bij de leden van het Europees Parlement en de lidstaten op aan om de komende maanden bewust te stemmen tegen de ratificatie van overeenkomsten die voorrang geven aan “concurrentievermogen” en uitbuiting boven duurzame voedselsystemen die goed zijn voor degenen die voedsel verbouwen, voor degenen die het eten, voor dieren en voor de planeet.

Bovendien is het nu meer dan ooit nodig om aan te dringen op “spiegelmaatregelen” en moeten de inspanningen om deze maatregelen toe te passen op het gebruik van pesticiden en biotechnologie, dierenwelzijn en arbeidsrechten worden opgevoerd.

Uiteindelijk moet het handelsbeleid worden hervormd om agrovoedingssystemen te ondersteunen die boeren belonen voor duurzame praktijken, natuurlijke hulpbronnen beschermen en ervoor zorgen dat consumenten – zowel in Europa als in partnerlanden – toegang hebben tot veilig, eerlijk en gezond voedsel.

Ondertekenaars:

Humundi Slow Food, Slow Food Duitsland, Slow Food Italië, The Veblen Institute

EU-Mercosur en EU-Mexico: Stop met het laten betalen van boeren en landarbeiders voor jullie deals! (*10)

Europese Coördinatie Via Campesina | 8 september 2025

Kleine en middelgrote boeren verwerpen het voorstel van de Europese Commissie voor de vrijhandelsovereenkomsten (VHA) tussen de EU en Mercosur en tussen de EU en Mexico resoluut. Afgelopen donderdag kwamen boeren uit verschillende landen in Brussel samen met een brede coalitie van ongeveer 40 vakbonden en maatschappelijke organisaties om een duidelijke en dringende boodschap over te brengen: deze verdragen mogen en zullen niet worden aangenomen.

Hoewel de Europese Commissie beweert boeren te beschermen door middel van zogenaamde vrijwaringsmechanismen in de vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en Mercosur, erkent zij impliciet de schade die het verdrag zal veroorzaken, maar slaagt zij er niet in de oneerlijke concurrentie die het zal ontketenen te voorkomen. De Commissie heeft besloten de overeenkomst op te splitsen om democratische nationale tegenstand te omzeilen, waardoor alleen een gekwalificeerde meerderheid in de Europese Raad voldoende zou zijn om het handelsgedeelte volledig in werking te laten treden. Bovendien presenteert zij de overeenkomst alsof deze al is goedgekeurd, ook al kan deze nog steeds worden verworpen door zowel de Europese Raad als het Europees Parlement. European Coordination Via Campesina (ECVC) roept de regeringen van de EU-lidstaten en de leden van het Europees Parlement (*11) op om zich krachtig tegen deze overeenkomsten te verzetten.

Voor het Europees Parlement hebben onze leden hun woede geuit.

“De Europese Commissie blijft onze boerderijen blootstellen aan oneerlijke concurrentie. In combinatie met plannen om het GLB-budget te verlagen, is deze strategie in de praktijk onhoudbaar en verhindert ze dat de cruciale uitdagingen waarmee de sector wordt geconfronteerd, worden aangepakt!”, aldus Philippe Duvivier, Belgisch boer en voorzitter van de Waalse boerenbond FUGEA.

“Degenen die van deze overeenkomst profiteren, zijn handels- en chemische agro-multinationals, niet de boeren. Hoe kunnen boeren onder deze omstandigheden het klimaat beschermen, de natuur behouden en de aarde eerlijk behandelen?”, vraagt Bernd Schmitz, een Duitse melkveehouder en plaatsvervangend federaal bestuurder van de Duitse boerenorganisatie AbL( Arbeitsgemeinschaft bäuerliche Landwirtschaft).

“Het EU-Mercosur-verdrag zal veehouders uit onze gebieden blijven verdrijven. Dit beleid van marktliberalisering en deregulering zaait angst onder de bevolking. Het maakt de weg vrij voor extreemrechts!”, waarschuwt Stéphane Galais, een Franse veehouder en nationaal secretaris van La Confédération Paysanne.

De aanvullende vrijwaringsmaatregelen (zoals importquota, marktstabilisatie, crisisfonds) bieden geen oplossing voor de schade die het EU-Mercosur-akkoord zal toebrengen aan boeren. Zoals blijkt uit onze analyse (*12), is een terugkerend probleem met deze mechanismen dat de EU niet in staat is om te anticiperen op crises en pas ingrijpt nadat deze zich hebben voorgedaan. Dit bleek duidelijk uit de tijdelijke, en begrijpelijke, opschorting van invoerrechten en quota op Oekraïense landbouwexporten. Ondanks het feit dat het zowel voor de hand liggend als voorspelbaar was dat dergelijke goedkopere graanimporten de marktprijzen in de EU zouden beïnvloeden, waren de Europese Commissie en de lidstaten totaal niet in staat om de gevolgen te voorzien en ondernamen zij pas actie toen de crisis al was uitgebroken en boeren al op straat protesteerden.

Bovendien komen geïmporteerde landbouwproducten op specifieke tijdstippen en plaatsen aan. Deze goederen worden niet gelijkmatig over de markt verdeeld en kunnen in bepaalde periodes plotselinge prijs- of hoeveelheidsschokken veroorzaken. Deze vrijwaringsmaat-regelen, die gebaseerd zijn op macro-economische indicatoren om de markt te monitoren, bieden geen oplossing voor deze lokale crises. Als gevolg daarvan zal het cumulatieve effect van deze verstoringen grotendeels onopgemerkt blijven, behalve voor de boeren die gedwongen worden hun werk op te geven.

Bovendien zijn we ons terdege bewust van de willekeur waarmee de Europese Commissie en de lidstaten clausulemechanismen binnen vrijhandelsovereenkomsten toepassen. Zo staat in artikel 2 van de handelsovereenkomst tussen de EU en Israël weliswaar expliciet vermeld dat het belangrijk is dat de partijen de mensenrechten eerbiedigen, maar is deze bepaling niet gebruikt om het verdrag op te schorten, zelfs niet toen er sprake was van goed gedocumenteerde, systematische schendingen door de Israëlische staat tegen de Palestijnse bevolking.

Ondertussen promoot de Europese Commissie de overeenkomst tussen de EU en Mercosur

door in haar eigen economische analyse (*13) een verwachte bbp-stijging van slechts 0,05 % tegen 2040 aan te kondigen. Deze belachelijk kleine en verre macro-economische winst kan geen rechtvaardiging zijn voor een beleid dat zo’n directe aanval op boeren inhoudt. Het is tijd om hier een einde aan te maken. In plaats van blindelings vast te houden aan het neoliberale handelsdogma, dat consequent heeft gefaald in het waarmaken van de beloofde welvaart en enorme ongelijkheid heeft aangewakkerd, zou de EU moeten pleiten voor een duurzaam mondiaal handelssysteem op basis van voedselsoevereiniteit en samenwerking om sterkere allianties met het Zuiden te smeden (*14).

Laat boeren en landarbeiders niet langer betalen voor uw deals!

Noten:

1) Bron: link

2) Voor een scherpe inhoudsanalyse van haar State Of The Union speech, Thomas Fazi, link

3) De Europese Commissie heeft de “Green Deal for Europe”-agenda vervangen door een terugkeer naar de “Competitie”-agenda, d.w.z. een EU neoliberale, supply side policies agenda die bestaat uit het promoten van vrije markten, deregulering (o.a. afschaffen van milieu- en arbeidswetgeving) en het verlagen van de kosten (o.a. belastingen, loonkosten) voor multinationale ondernemingen waarbij de verhoging van de winsten van deze ondernemingen centraal staat. De terugkeer naar het neoliberale groei- en stabiliteitspact (bezuinigen op de overheidsuitgaven) maakt hier eveneens een belangrijk onderdeel van uit, zie b.v. het interview met Oliver Hoedeman in de Groene.

4) Op globalinfo wordt dieper ingegaan op wat de inhoud is van deze vrijhandelsovereenkomst en welke grote bezwaren hieraan kleven.

5) Link (pdf)

6) Link (Frans)

7) Link (pdf)

8) Zie voetnoot iv.

9) Link

10) Bron: Bilaterals.org

11) In het Europese parlement zijn het Verenigd Links en de Groenen die zich tegen het EU-Mercosur vrijhandelsverdrag verzetten, waarbij individuele EP-leden die tot verschillende partijen behoren gezamenlijk een juridische procedure bij het Europese Hof van Justitie willen gaan aanspannen. Regeringen van EU landen met een grote agrarische sector als Frankrijk, Polen en Ierland waar landbouworganisaties en milieuorganisaties tegen dit vrijhandelsverdrag zijn, maken ook bezwaar. Ook de Europese vakbeweging ETUC/EVV verklaart zich nadrukkelijk tegen, zie link

12) Link

13) Link

14) Link