Stinkende agrarische zaken

dinsdag 9 december 2025

Terwijl de gangsters van morgen hun kabinet proberen te formeren, gaan de gangsters van vandaag nog even door met regeren. Ja, er zit tussen de twee een overlap, met vooral de VVD als verbindende schakel. Ja, om D66-er Jetten nu al een gangster te noemen, voordat hij als premier ook maar één keer geen actieve herinnering meer aan zijn eigen wandaden te hebben, is wellicht voorbarig. No worry, het komt wel, it goes with the job.

De gangsters van vandaag dus, met in de hoofdrol: minister Femke Wiersma van mestoverschot, milieubederf en ziekmakerij. Zij kwam afgelopen dagen op twee manieren in het nieuws. O ja, voor de duidelijkheid, zij is dus van BBB, de kleinere regeringspartij naast de iets grotere VVD, in een kabinet dat in een Tweede Kamer met 150 zetels leunt op welgeteld 26 zetels van die partijen samen. En dan maar blijven roepen dat de formatie van een minderheidskabinet een nieuwigheid zou opleveren.

Stikstof? Stik er maar in

Goed, Wiersma dus. Afgelopen vrijdag, 5 december 2025, kwam de NRC met een mooie reportage over het optreden van minister Wiersma gedurende het kabinet-Schoof.(1) De verantwoordelijke journalisten lieten zien hoe keer op keer op keer Wiersma serieuze maatregelen tegen stikstofvervuiling traineerde, op de lange baan schoof, feitelijk blokkeerde. Alles om de agrarische ondernemers die door stikstof maatregelen in hun winstgevende ondernemerswerk gehinderd worden, te beschermen. Natuurvernietiging uit naam van winstbejag.

De arrogante botheid waarmee de minister dat deed is verbijsterend. Documentatie niet of pas op het laatste moment beschikbaar maken voor collega’s in het kabinet. Blijven werken aan het omhoog brengen van de stikstofnorm – zodat er dus meer uitstoot toegestaan kan worden en boeren nog minder hoeven te doen om zich aan de wet te houden. Wetenschappelijke adviezen terzijde schuiven. Rechterlijke uitspraken riskeren en trotseren. Eindeloos uitstellen in de hoop op afstel. Keer op keer gedekt door BBB-cheffin Caroline van der Plas. Je zou willen dat de hele gang van zaken eens verfilmd zou worden. Huiveringwekkende maar ook hilarische cinema zou dat opleveren.

De uitsmijter levert Van der Plas, die Wiersma prijst. ‘Toch is het ministerschap van Wiersma volgens partijleider Van der Plas een succes: zonder haar partij was de veestapel misschien wel gedwongen gehalveerd. ‘Leveren”, zegt van der Plas, “is ook dingen tegenhouden.”’. En tegenhouden, daarin betoonde Wiersma zich een uitblinker.

De NRC laat het prachtig zien. Je gaat bijna denken dat die krant zich met dit soort mooie journalistiek wil rehabiliteren voor de vunzige rol die dezelfde krant heeft gespeeld in het wegwerken van informateur Wijers via het uitlekken van een seksistisch geformuleerd appje en het ten onrechte aan hem toedichten van de – zeer ware! – uitspraak dat VVD-leider Yezilgöz een leugenaar was. De excuses die vanuit de NRC over haar berichtgeving daarover intussen deed,(2)kwamen laat en maakten de schade – het bijdragen aan de VVD-suprematie! – niet ongedaan.

Vooruit met de geiten

Maar terug naar Wiersma. Terwijl de rode oortjes vanwege de NRC-reconstructie nog op lezershoofden te zien waren, diende zich een volgende zaak aan. Uit onderzoek van de Gezondheidsraad bleek dat mensen die dichtbij een geitenhouderij woonden, een veel en veel grotere kans op longontsteking maakten dan mensen die verder van zo’n bedrijf woonden. Dichterbij dan 1 kilometer? 17 procent meer kans op deze nare ziekte. Dichterbij dan 500 meter? 73 procent meer kans.(3) Dat is niet gepaald onbeduidend. Geitenhouderij is dus niet alleen een misdaad tegen die arme geiten die net zoveel recht hebben op vrijheid en een gelukkig leven als jij en ik. Het is tevens een misdaad tegen de gezondheid van omwonenden.

Wrang feit: dit onderzoek was niet de eerste aanwijzing van het gevaar. Het RIVM had de zelfde zaak al eerder onderzocht, en daar kwam iets soortgelijks uit. Dichtbij een geitenboerderij maak je als bewoner een grotere kans op longontsteking. ‘Hierdoor overlijden jaarlijks tientallen mensen, schatte het RIVM. De verklaring wordt gezocht in bepaalde bacterie die zowel in de geitenstallen als in de geitenstallen als in de zieke mensen uit de omgeving worden gevonden.’(4)

Wiersma vond het maar niks: onderzoek waarin een tak van veehouderij als gezondheidsrisico werd aangemerkt. Daarom kwam dus het nieuwe onderzoek. Spijtig genoeg voor de agro-minister bevestigde het RIVM wat de Gezondheidsraad al zei: geitenhouderij is een ziekmakende bedrijfstak. Maar Wiersma blijft dwarsliggen en wil er niet aan. ‘In een intern overleg op het ministerie en ook in gesprekken met de nieuwe minister van Volksgezondheir Bruijn (VVD) plaatst Wiersma opnieuw allerlei vraagtekens bij de wetenschappelijk onderbouwde onderzoeksresultaten.’ Het wordt snel duidelijk waarom haar die resultaten niet goed uit komen. ‘Zij blijft vooral kijken naar de zakelijke belangen van de snel groeiende geitensector, zo melden ingewijden aan de NOS’(5) – een NOS die voor de variatie ook weer eens serieuze en kritische journalistiek bedrijft. Het kan dus gewoon. Maar dat terzijde.

Het is dus gewoon weer hetzelfde gelazer met dezelfde minister. Agrarische ondernemersbelangen die ook maar enigszins voor de voeten gelopen worden door beleid dat ook maar enigszins met gezondheid van omwonenden rekening zou houden, worden met hand en tand verdedigd door en eindeloos uitstel-wanbeleid. Aan alle gevolgen van de agrarische strontschijterij heeft de minister schijt. Het is de BBB ten voeten uit.

Gaat deze stinkende gang van zaken snel veranderen? Volkskrant-redacteur Raoul Du Pré betwijfelt het sterk. Hij geeft een nuttige korte schets van het beleid rond geitenhouderij op de iets langere termijn.(6) Want de kwestie van de longontsteking in geitenhoudersbuurt is niet de eerste gezondheidskwestie rond deze bedrijfstak. In 2007 dook in Noord-Brabant een vervelende ziekte op: de Q-koorts. Die verscheen in gebieden waar veel geitenhouderij werd bedreven. Dat suggereerde een verband.

Maar ook toen frustreerde het ministerie van landbouw de zaak. ‘Het duurde destijds twee jaar (voor Noord-Brabant gold inmiddels een negatief reisadvies in de Verenigde Staten) voordat er serieuze hygiënevoorschriften voor de geitenhouders werden uitgevaardigd. Pas toen volgden het fokverbod, het vervoersverbod, de vaccinatiecampagne en de ruiming van vijftigduizend geiten.’ In ‘Zoönose’ van David Quammen, over een reeks ziektes waarvan de ziekteverwekker dieren als ‘gastheer’ had voor de ziekte naar mensen oversprong, staat een mooie paragraaf over de Q koorts in Noord-Brabant en hoe die werd ontdekt en aangepakt.(7) Terzijde even een berichtje aan de Volkskrant en haar lezers, maar ook aan David Quamm : ‘ruiming’ is verhullende taal. Het gaat hier om het afmaken van die dieren, die het ook niet konden helpen. Ruimen in de meer letterlijke zin doen we eventueel met ministers, niet met geiten. Al schiet dat nog niet erg op.

En ook toen was er getouwtrek in het kabinet, met de departementen van Volksgezondheid en van Landbouw die het niet eens waren. ‘Het landbouwdepartement staat traditiegetrouw vooral op de bres voor de bedrijfsvoering van veehoudend Nederland. Die houding heeft een nogal remmend effect op mogelijke ingrepen in geval van nood’, aldus Du Pré.(8) Dat blijkt dus ook nu weer. Het gaat dus niet enkel om de voorkeur van de BBB. Het probleem wortelt minstens in dat ministerie zelf, wie het ook mag besturen.

Waarschuwen dat er rond geitenhouderij ook iets met longontsteking is, gebeurt al sinds 2011, toen op het ministerie nog geen Wiersma in beeld was, toen de hele BBB nog niet eens bestond. Ze werden herhaald en herhaald en met onderzoek na onderzoek ook gestaafd. Natuurlijk zijn maatregelen mogelijk. Du Pré noemt ze keurig.(9) Je kunt de sector krimpen – of beter nog, afschaffen, zo voeg ik er zelf aan toe. Je kunt zorgen dat tenminste nieuwe geitenstallen niet dichtbij woonhuizen worden neergezet. Je kunt ook zorgen voor schonere lucht in de stallen door middel van apparatuur. Je kunt dit soort zaken ook combineren. Maar ja, het is allemaal tegen het zere been van de geitenfokkerij die er door op kosten wordt gejaagd of anderszins in haar verdienvermogen wordt bedreigd. En het ministerie van landbouw is ze, met een minister als Wiersma aan het hoofd, tot nu toe zeer ter wille. Stank, Q koorts, longontsteking, tientallen doden? Als de geitenhouderij maar kan bloeien. Het is dezelfde obstructie als rond stikstof.

Ook weer de VVD

Minister Wiersma, de BBB die haar naar voren schoof en beschermt, het ministerie van landbouw, de geitenhouderij zelf… zij dragen schuld aan de hele galerij wantoestanden die ik hierboven schetste. Maar de daderslijst is daarmee geenszins compleet. Ik herhaal hier maar even wat ik op Bluesky al zei over Wiersma en haar handelswijze: ‘En weer valt op dat haar collega’s in het kabinet en in de bijbehorende partijen BBB en VVD het allemaal gewoon tolereren. Dit is geen Wiersma-probleem alleen. Dit is een kabinetsprobleem. Dit is een Schoof-probleem. Dit is niet enkel een Schoof-wandaad. Dit is een VVD-wandaad.’(10)Een wandaad in een hele, hele lange rij.

Wiersma en de BBB zitten immers in een kabinet met daarin de VVD. Die is in de ministerraad de meerderheid en kan als ze dat wil, Wiersma de wacht aanzeggen en haar ongezonde obstructie stopzetten – als de VVD zou willen. De VVD wil niet. Schoof kan haar ontslaan als hij wil. De manier waarop Wiersma van haar ministerschap een u aanfluiting maakt door beleidsstukken gewoon niet of bespottelijk laat te leveren, is ruim voldoende reden om van niet-functioneren te kunnen spreken. Schoof ontslaat haar niet.

Alles klaarblijkelijk om de greep op de macht die VVD en Schoof – zeer demissionair, en daardoor des te meer onaantastbaar want wie stuurt een kabinet dat naar huis gestuurd is nog naar huis? – zo lang mogelijk te rekken, net zolang tot de VVD er in geslaagd is om in een volgend horrorkabinet haar macht maximaal te bestendigen. Allemaal weer extra argumenten om met name die VVD nu eindelijk eens resoluut en desnoods hardhandig uit het machtscentrum te verdrijven.

Noten:

(1) Esther Rosenberg & Derk Stokmans, ‘Schrappen, vertragen, blokkeren; hoe een onervaren minister krimp van de veestapel tegenhield´, NRC, 5 december 2025, https://www.nrc.nl/nieuws/2025/12/05/schrappen-vertragen-blokkeren-hoe-een-onervaren-minister-krimp-van-de-veestapel-tegenhield-a4914144

(2) ‘NRC rectificeert berichtgeving rond informateur Wijers’, NRC, 28 november 2025, https://www.nrc.nl/nieuws/2025/11/28/nrc-rectificeert-berichtgeving-rondom-informateur-wijers-a4914002

(3) ‘Nieuw onderzoek: omwonende geitenstal krijgt inderdaad vaker longontsteking´, NOS, 7 december 2025, https://nos.nl/artikel/2593622-nieuw-onderzoek-omwonende-geitenstal-krijgt-inderdaad-vaker-longontsteking

(4) idem

(5) idem

(6) Raoul Du Pré, ‘Niemand mag raar opkijken als maatregelen in en rond geitenstallen opnbieuw uitblijven´, Volkskrant, 8 december 2025, https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/niemand-mag-raar-opkijken-als-maatregelen-in-en-rond-de-geitenstallen-opnieuw-uitblijven~b02835c5/

(7) David Quammen, ‘Zoönose – Hoe dodelijke ziekten van dier naar mens overspringen´, (2020,in onder de titel ‘Van dier naar mens’ eerder verschenen in 2013), pag. 213-225. Het boek is een vertaling van David Quammen, ‘Spillover : Animal Infections and the Nexrt Human Pandemic’.

(8) als noot 6

(9) als noot 6

(10) Peter Storm op Bluesky, 9 december 2025, https://bsky.app/profile/did:plc:7sfjal74fuze5qttxbzd5eim/post/3m7kkwgtwls2t boven een re-post van Jan Daalder, https://bsky.app/profile/jandaalder.nl/post/3m7kjlmerec23

Peter Storm