Pegida zet vol in op diplomatieke spanningen

Deze tekst is onderdeel van onderzoeksresultaten kwartaal 3 ’23

Sinds 2015 is Pegida actief in Nederland. Na een aanvankelijk redelijk succesvolle periode van een jaar stort Pegida in. De laatste jaren provoceert de anti-Islam organisatie met wisselend succes moslims, onder meer door korans te verscheuren. Sinds het begin van 2023 lukt het Pegida ook internationale diplomatieke spanningen te veroorzaken.

Als het in Kopenhagen ook kan, dan gaat een wereldstad als Den Haag “toch niet een één of ander rotsmoesje verzinnen” schrijft Pegida begin augustus 2023 op Facebook. Edwin Wagensveld, de leider van Pegida Nederland is dan net samen met een aantal Deense geestverwanten aanwezig geweest bij een demonstratie voor de Turkse ambassade in Kopenhagen. Terwijl de deelnemers ‘Fuck Islam’ naar elkaar roepen steekt een demonstrant, onder begeleiding van de politie, een koran in de fik.

In 2015 werd Pegida Nederland naar Duits voorbeeld opgericht. Edwin Wagensveld, een in Duitsland wonende Nederlander, neemt de leiding over de Nederlandse afdeling. Het is de bedoeling dat hij na een korte periode het stokje overdraagt aan een activist uit Nederland. Terwijl Pegida in Duitsland tienduizenden mensen mobiliseert, blijven de aantallen in Nederland beduidend lager. Enkele honderden mensen krijgt Pegida in het eerste jaar nog wel op de been. Maar door tegendemonstraties, vervolging van verschillende Pegida-kopstukken, opgelegde beperkingen aan hun demonstraties en niet in de laatste plaats spanningen binnen Pegida Nederland neemt dat aantal snel af. Na een jaar actievoeren kan Pegida nog maar enkele tientallen mensen mobiliseren.

One man show

Hoe langer Pegida blijft bestaan, hoe kleiner de organisatie wordt. De tijdelijke leider van Pegida, Edwin Wagensveld, blijft betrokken en trekt tot op de dag vandaag de kar van deze Nederlandse islam-haters. Dat doet hij samen met Hugo Kuijper (1982) en in de in Sassenheim wonende Duitser Andreas (Andi) Gasser (1960). Heel veel meer mensen zijn er niet meer bij betrokken. Van de wens een grote groep medestanders te mobiliseren is dan ook geen sprake meer. Pegida richt zich nog steeds op de islam, maar heeft zich vanwege een gebrek aan achterban gericht op het uitvoeren van provocatieve acties. Het succes van deze acties is dan afhankelijk van de reactie op de provocaties. Sinds 2020 verscheurt Wagensveld op verschillende demonstraties demonstratief een koran. En sinds 2021 kondigt Pegida demonstratieve barbecues aan voor de deur van moskeeën. De rol van Kuijper en Gasser is daarbij helder. Zij filmen en fotograferen Wagensveld om dit vervolgens op social media te verspreiden, om op die manier het eigenlijke effect te verkrijgen: aandacht.

Naast moslims en de islam keert Pegida zich in toenemende mate tegen de Nederlandse overheid. De beperkingen die Pegida bij demonstraties door burgemeesters krijgt opgelegd wekken grote irritatie op bij Wagensveld. Het wijzigen van een tijd en locatie van een demonstratie of het verbod op het gebruik van bepaalde symboliek en het verscheuren of verbranden van voorwerpen tijdens demonstraties maken hem woedend. Met als gevolg dat Wagensveld regelmatig de beperkingen negeert, door de politie wordt opgepakt en een aantal weken of maanden later weer terugkomt op dezelfde locatie waarna het hele circus weer opnieuw begint.

Internationale spanningen

Dankzij de volhardendheid van Wagensveld lukt het Pegida in januari 2023 om legaal demonstratief een koran te verscheuren in Den Haag. De politie staat erbij en kijkt ernaar. Maatschappelijke reacties blijven dit keer in Nederland grotendeels uit. Maar in het buitenland is dat niet het geval. Verschillende Nederlandse ambassadeurs worden in buitenlanden op het matje geroepen omdat de Nederlandse overheid een dergelijke actie faciliteert.

De minister van Buitenlandse Zaken probeert aan schadebeperking te doen en zijn ambtenaren voeren koortsachtig overleg. In de maanden hierna herhaalt Pegida deze actie, steeds op een tamelijk willekeurige plek in een andere stad. De NCTV stelt dat als reactie op (het niet verbieden van) deze koranvernielingen Nederland “nog nadrukkelijker in beeld” is gekomen als doelwit voor een terroristische aanslag door jihadistische organisaties.

Dat is geen reden voor Pegida om gas terug te nemen. Sterker nog, de inspiratie die Wagensveld deze zomer bij de Turkse ambassade in Kopenhagen heeft opgedaan heeft tot een ware “tour” in de ambassadewijk van Den Haag geleid. Samen met Andreas Gasser en Hugo Kuijper deed hij in september de ambassades van Pakistan, Indonesië, Turkije en Denemarken aan. Pegida zet hiermee vol in op diplomatieke spanningen. Pegida is getalsmatig kleiner dan ooit, maar de internationale invloed was nog nooit zo groot.