Hoe Amerikaans verval de wereldcrisis groter maakt

Met de Israëlische aanvalsoorlog op Iran en daaropvolgende wraakbombardementen door Iran, is de wereldcrisis die begon met de oorlog in Oekraïne, nog groter geworden. De hele wereld ziet hoe de Amerikaanse almacht langzaam wegsmelt.

16 juni, 2025 4 min leestijd

Kijk op oorlog in Oekraïne van 4 – 14 juni

Het lukte de VS niet om een strakke hand te houden op de onderhandelingen over de oorlog in Oekraïne. Evenmin waren ze in staat de Israëlische regering af te houden van de oorlog tegen Iran. De afnemende greep op Israël was al duidelijk door de ruimte die Israël krijgt om genocide te plegen op de bevolking van Gaza. En nu is er ook de aanvalsoorlog tegen Iran die de VS niet heeft kunnen voorkomen. 

Als klap op de vuurpijl heeft de Amerikaanse president Trump nu de Russische president Poetin gebeld met het verzoek zijn invloed aan te wenden om Iran in te tomen. Door de oorlog tussen Israel en Iran lopen de olieprijzen scherp op, iets waarvan ook Rusland profiteert. Bovendien beloofde Poetin na 22 juni een nieuwe onderhandelingsronde met Oekraïne te zullen voeren. Van de bravoure van de Amerikaanse president blijft niet op deze manier niet veel over.

Luchtaanvallen over en weer
Zoals we tien dagen geleden constateerden beweegt de oorlog in Oekraïne heen en weer tussen luchtaanvallen en onderhandelingen. Dat is de afgelopen dagen niet veranderd. De oorlog gaat voort.  De Oekraïense aanvallen van 1 juni op Russische luchtmachtbases diep in Rusland laten zien dat ook Oekraïne niet meer naar de Amerikanen luistert. De VS immers kunnen een dergelijke aanval op de Russische nucleaire luchtmacht onmogelijk goedkeuren.
Volgens Amerikaanse geheime-dienst-bronnen was het resultaat van de aanval niet zo verpletterend als Oekraïne beweerde. Het zou gaan om tien vernietigde vliegtuigen in plaats van twintig. In de kern maakt dat niets uit. De commando-aanval betekent een afbrokkeling van de Russische atoomafschrikking. Als het mogelijk is om met commandoacties strategische bommenwerpers aan te vallen, dan gaat de atoomdrempel verder naar beneden.
En Oekraïne blijft aanvallen uitvoeren op Russische militaire infrastructuur. Ze zijn een signaal naar Rusland dat Oekraïne niet opgeeft. Het Oekraïense streven om Rusland milder te stemmen en zo een staakt-het-vuren dichterbij te brengen, heeft nog geen resultaat gehad.
Wel heeft de Oekraïense aanval van 1 juni diep in Rusland op vier Russische luchtmachtbases een nieuwe serie wraakbombardementen opgeleverd. Die luchtaanvallen op Oekraïne zijn bedoeld om wapenproductie en energievoorziening te raken en burgers angst aan te jagen. Het blijft onaanvaardbaar.

Onderhandelingsresultaat
In de tussentijd worden de afspraken die in Istanboel zijn gemaakt wel degelijk uitgevoerd. De meer dan duizend gevangenen aan beide zijden zijn geruild. Dat geldt ook voor het ruilen van stoffelijke overschotten van gesneuvelde militairen. Deze gebeurtenissen gaan gepaard met veel negatieve propaganda, maar de afspraken worden nagekomen. Dat is op zich goed nieuws, maar van een staakt-het-vuren is nog geen sprake. Rusland wil de volledige controle over vier geannexeerde provincies van Oekraïne.  De Russische landmacht wint weliswaar zeer langzaam terrein, maar deze vier provincies zijn nog niet in de macht van Rusland. Van Oekraïne kun je onmogelijk verwachten dat het dit resterende grondgebied vrijwillig gaat opgegeven.

Grote oorlogen
De nieuwe grote oorlog tussen Israël en Iran verandert de economische, politieke en militaire verhoudingen in de wereld. De rol van grootmachten als Rusland en China wordt eerder groter dan kleiner. De nieuwe economische sancties van de EU tegen Rusland worden ondermijnd door de oplopende olieprijzen die in het voordeel werken van Rusland als potentieel grote olie- en gasexporteur. De oplopende prijzen zijn niet alleen een probleem voor westerse economieën maar ook voor India en China om maar twee grondstofgebruikers te noemen. Rusland is een aantrekkelijk alternatief als olie- en gasproducent voor grote delen van de wereld.

NAVO-top in Den Haag
Tegen deze achtergrond komt eind van de maand de hele NAVO-top naar Den Haag. Daar worden de defensie-uitgaven opgejaagd. Op papier moet het 5% van het Bruto Binnenlands Product worden van iedere NAVO-lidstaat. In de praktijk van de komende jaren zal dit een harde strijd worden over politieke prioriteiten. Een onafhankelijke vredesbeweging is hierbij van groot belang. De kans dat de NAVO onder deze druk onherkenbaar verandert is groot. Alles best, wat mij betreft onder één voorwaarde: geen nieuwe oorlogen.

De hoogste tijd voor een wereldwijd diplomatiek offensief om de verdere escalatie te voorkomen. Om dat te stimuleren is er op zondag 22 juni een Vredesdemonstratie voor Vrede en Rechtvaardigheid. Allemaal naar Koekamp, Den Haag om 14.00u.

Tot dan in Den Haag.​​​ Guido van Leemput​ is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.