EU-Commissie legt de sleutels van Europa in handen van de lobbygroepen

(Foto Ursula von der Leyen. European Parliament/CC BY-SA 4:0)

Hebben de Europese lobbygroepen een impact gehad op de Europese verkiezingen?

“Dit jaar hebben de lobby’s zoals de European Round Table (ERT), Business Europe en andere groepen die banden hebben met de industrie, een project voorbereid dat ze doorgedrukt hebben bij de toekomstige nieuwe Europese Commissie. Om Europa meer competitiekracht te geven tegenover de VS en China, bevelen ze naast een sterke deregulering een verdere uitdieping van de eengemaakte markt.”

Pascoe Sabido, foto: Corporate Europe Observatory.

“Concreet azen de lobby’s op een afschaffing van de sociale en ecologische bescherming, maar evengoed op meer subsidies voor de multinationals. Dit alles wordt uitgelegd in ‘The Antwerp Declaration for a European Industrial Deal’, een document opgesteld door de CEFIC (Conseil Européen des Fédérations de l’Industrie Chimique of European Chemical Industry Council).”

De laatste vijf jaar is er op vlak van ecologie veel te doen geweest over de ‘Green Deal’.

“Klopt, maar voor het moment staat de industrie erop dat er een ‘Green Industrial Deal’ komt. En die richting gaan we nu ook uit. De nieuwe Commissie gaat de belangen van de verschillende industrieën op het voorplan zetten. In verband met de verkiezingen moet de opgang van extreemrechts en het aanhalen van de banden met centrumrechts ook vermeld worden.”

“We zullen ons dus moeten schrap zetten tegen een agenda van anti-migratie, nationalisme, protectionisme die behoorlijk racistisch van aard zal zijn en weinig met milieu zal inzitten. Dat is beangstigend.”

“Concreet azen de lobby’s op een afschaffing van de sociale en ecologische bescherming, maar evengoed op meer subsidies voor de multinationals.”

Welke balans maakt u op over de Green Deal?

“Een eerder genuanceerde. Laten we om te beginnen niet vergeten dat in 2019 Ursula von der Leyen en het Europese Parlement verkozen werden toen er een sterke mobilisatie voor het klimaat was.Ik denk daarbij vooral aan de ‘Fridays for Future’ (de beweging van de schoolstakingen, het spijbelen voor het klimaat). Deze bezorgdheden vonden eveneens hun vertaling in het succes van de groenen in het parlement, dit in sterk contrast met de laatste verkiezingen waar ze, zoals de sociaaldemocraten, stevig terrein hebben moeten prijs geven.”

“Het klimaat stond toen dus op de agenda en de Europese Green Deal werd met een flinke zwier gelanceerd vanuit een bezorgdheid over de milieuproblematiek. Men herzag de wetgeving rond pesticides, rond de GMO’s, rond landbouwmethodes, rond ontbossingen en natuurherstel. Er werden projecten opgezet zoals ‘Farm to fork’ (‘van boer tot bord’).“

“Er zijn tal van programma’s geweest die op een sterk ecologische basis gestoeld waren. Er kwamen zelfs burn-outs voor op de administratieve diensten van de Commissie bij ambtenaren die werden bedolven onder een berg van nieuwe dossiers.”

“Gedurende de laatste zes maanden zette rechts een enorme aanval in tegen de milieu-agenda”

“Niettemin ging het ecologische luik van de Green Deal slechts over een kwart van de ijsberg. Kunnen we dan derhalve nog wel spreken van een milieu-agenda? De Green Deal heeft overigens valse oplossingen beloofd zoals de emissiehandel, de overgang van fossiele energie door middel van gas, de CO2-opvang en -opslag en andere nefaste maatregelen.”

 “Dat waren alles behalve echte oplossingen voor de klimaatproblematiek. Maar tegenover wat er daarvoor gebeurde en wat ons nog te wachten staat, moeten we erkennen dat er een belangrijke groene draad te herkennen was. Van die draad is er op dit moment geen spoor meer terug te vinden. Gedurende de laatste zes maanden zette rechts een enorme aanval in tegen de milieuagenda.”

Op welke wijze zijn de lobby’s tussengekomen om hun industrievisie op het milieu te verdedigen?

“We moeten goed voor ogen houden dat van 2019 tot nu er een opeenvolging van crisissen is geweest.  Welnu, bij elke crisis liet de Commissie zich adviseren door deze lobby’s. Dat was al het geval met COVID. Gedurende deze periode raadpleegde von der Leyen elke week haar adviesorgaan. Dat stond zo in haar agenda genoteerd.”

“Wanneer je hier nu op gaat doorgraven, zie je dat haar economisch adviesorgaan niets meer of minder is dan de ERT, het is te zeggen de vereniging van de lobbygroepen van de topindustriëlen. Zelfs voor de vaccins heeft Von der Leyen rechtstreeks samengewerkt met bedrijven als Pfizer en Astra Zeneca.”

“Vervolgens was er de energiecrisis die in oktober 2021 uitbrak. Dan de aanvang van de oorlog in Oekraïne in februari 2022. En naar wie richtte de voorzitter van de Commissie zich? Opnieuw naar de ERT! Tijdens de maand maart die volgde op de invasie in Oekraïne zijn er vier bijeenkomsten geweest waarin de Commissie haar plan over de diversificatie van energiebronnen uitwerkte om niet enkel te moeten afhangen van het Russische gas.”

“Telkens ontmoetten Von der Leyen en haar ploeg de ERT. Daar bestaat videomateriaal van. Er hebben in feite samenkomsten plaats gevonden met zes lobbygroepen die lid zijn van de ERT, de CEO’s van Total, Shell, BP, ENI, Vatenfall en E.ON. Kort gezegd, de zes grootste energiebedrijven van Europa, overigens de hoofdspelers op de gasmarkt eveneens. En het is naar deze bedrijven dat de Commissie plooit om te beslissen welke weg in te slaan.”

 “Er bestaat een zeer symbiotische band tussen de lobby’s en onze Europese beleidsmakers”

“Deze bedrijven hebben overduidelijk gepleit ten voordele van het LNG van de VS, omdat ze allen daar zelf baat bij hebben. Ook hebben ze gevraagd aan de commissie om de prijzen niet te begrenzen en niet tussen te komen in de marktwerking. Deze grote ondernemingen hebben bovendien voorgesteld om een expertengroep te creëren, een ‘industry advisory group’, opdat de industrie haar adviezen ongehinderd zou kunnen blijven binnensluizen bij de Commissie. En dat is dan ook wat er gebeurd is.”

Die banden zijn dus meer dan nauw te noemen…

“Het zijn zeer symbiotische banden die tussen de lobby’s en de Europese beleidsmakers lopen. Het zit in het DNA van de Commissie. Zelf werk ik al sinds lange tijd op klimaat en energie. Vanaf 2010 bijvoorbeeld werd de bevlieging rond waterstof duidelijk ondersteund.”

“Dat is niet zomaar uit de lucht komen vallen. De lobby’s hadden een alliantie in het leven geroepen, de ‘European Clean Hydrogen Alliance’, ter promotie van projecten rond deze energiedrager.”

En hoe zit het met de banden vanuit de lobby’s in verband met de oorlog?  In de VS wegen die enorm hard door…

“De wapenlobby staat op Europees niveau zeer sterk, ook op nationaal vlak in Frankrijk. Op dit moment rijdt deze industrietak vlotjes met de wind in de rug, omdat zijn lobby erin geslaagd is oorlog te promoten door een verhaal op te zetten van vrede en veiligheid. Maar eveneens is dit kunnen lukken dankzij een druk voor het verhogen van militaire uitgaven.”

“Vergeten we ook niet dat Brussel de plek is waar de zetel van zowel de Europese Unie als die van de NAVO zich bevinden. Zodoende oefent de militaire alliantie, aangestuurd door de VS, een doortastende lobbydruk uit op de Europese beslissingsorganen. Vóór de invasie in Oekraïne was er al heftig getouwtrek vanuit Washington tegen Duitsland en de constructie van de gaspijplijn Nord Stream 2.”

“De oorlog is dus een wezenlijke opportuniteit om de belangen van de VS doorgedrukt te krijgen in Europa en om daar de economie en de bevolking het Russische gas te ontnemen. Het is zelfs tot een ontploffing van een gaspijplijn gekomen. Een ontploffing met een sterk geurtje aan. Ik weet niet of de VS hierachter zit, maar in ieder geval, iemand heeft het gedaan!”

“Er bestaan zeer zeker lobby’s die oorlog in Europa stimuleren”

“Er bestaan zeer zeker lobby’s die oorlog in Europa stimuleren, te situeren in de omgeving van de wapen- en energie-industrieën en Amerikaanse diplomatenkringen. Wanneer het op kwesties van nationale veiligheid aankomt, nemen de VS zelf de zaken in handen.”

“De industrie is echter nooit ver uit de buurt. En ze doen hun werk goed. In Duitsland bijvoorbeeld zijn de groenen, de sociaaldemocraten en ook nog de christendemocraten voorstanders van de oorlog. Krankzinnig! En enkel de AFD (de extreemrechtse partij in Duitsland, nvdr) doet aan lobbywerk tegen de oorlog.”

Extreemrechtse partijen doen zich wel eens meer voor als anti-systemisch. Onderhouden zij relaties met deze lobbygroepen die u observeert?

“Er bestaat veel tegenspraak tussen wat de partijen van extreemrechts zeggen en wat ze doen. Op het niveau van Europa volgt een meerderheid de strikt neoliberale lijn, die uiteraard strak aanleunt bij de multinationals. Van de kant van extreemrechts is er soms steun van oligarchen, met name in Tsjechië. Maar in algemene zin zien we eerder een invloedssfeer die pro-business en pro-kapitaal is.”

“Bovendien heeft de Commissie en haar voorzitter von der Leyen mee gezorgd voor een normalisatie van extreemrechtse partijen. Het wordt dus meer en meer aanvaardbaar om met deze partijen in gesprek te gaan. Het voorbeeld van Giorgia Meloni in Italië is hierin symptomatisch. Dit alles laat veronderstellen dat de banden van de lobby’s met extreemrechts zich zullen doorzetten.”

“Enfin, men helpt mee aan een herinvoering van protectionistische politiek die door deze partijen naar voren wordt geschoven.  En dat is in voordele van de vele multinationals.  We zullen ons moeten verwachten aan een mix van protectionisme en bescherming van het grootkapitaal.”

Zijn die lobby’s dan oppermachtig?

“Er is duidelijk geen politieke wil om de regels toe te passen. Af en toe wordt er echter wel standpunt ingenomen tegen bepaalde lobby’s in. Bijvoorbeeld krijgt de tabakslobby geen toegang meer tot de Europese beleidsniveaus.”

“Een cordon sanitair werd rond deze lobby opgericht aangezien het werd erkend dat deze industrie schade aanricht aan de gezondheid en tegen de belangen van de bevolking ingaat. Zo is men erin geslaagd een vorm van belangenconflict aan te tonen tussen de lobbyisten van de tabaksbedrijven en de verantwoordelijken voor de volksgezondheid.”

“Alle industrieën zouden buiten de kringen waar de beslissingen genomen worden, moeten gehouden worden omdat er steeds enorme belangenconflicten bij komen kijken”

“Wij ijveren ervoor dat diezelfde principes zouden worden toegepast op andere industrieën zoals die van de fossiele brandstoffen, die van de chemie en zelfs die van de digitale sector. Onlangs in juni heeft de Wereldgezondheidsorganisatie een rapport uitgebracht waarin staat te lezen dat de tabaksindustrie, de alcoholindustrie, die van de fossiele brandstoffen en de landbouw- en voedingsindustrie een massa doden hebben veroorzaakt vanwege de lobby-invloed die ze uitoefenen: ze hebben namelijk wetgeving verhinderd die de volksgezondheid beter had kunnen beschermen.”

“In feite zouden alle industrieën buiten de kringen waar de beslissen genomen worden, moeten gehouden worden omdat er steeds enorme belangenconflicten bij komen kijken. Wanneer men zich hiervan niet bewust is, zal men nooit tot reglementering komen die in dienst staat van het algemene publieke belang. Het is zaak van die lobbyisten buiten te zetten, op al die domeinen.”

Op welke manier kunnen de spelregels veranderd worden?

“Het draait rond een strijd van de ideeën, voor de controle op het narratief. Die strijd zal niet door de beslissingsnemers in Brussel gewonnen worden, maar in de straat, binnen in onze gemeenschappen, omdat het een alomvattende invloed heeft op onze levens. De mensen moeten beseffen dat samen met de industrie een goede regelgeving maken, niet mogelijk is.”

“Wat we moeten doen is ervoor zorgen dat de lobby’s verwijderd worden van de beslissingsorganen zodat we het democratische weefsel in de politiek terug in handen kunnen krijgen.”

Dit is een ingekorte versie van een artikel dat eerder verscheen op Investig’Action.