Waarom sociaal-democratie niet zonder kolonialisme kan

De sociaal-democratie is geen levensvatbaar alternatief voor het kapitalisme. Het is een verleidelijk vooruitzicht, maar uiteindelijk lijdt het aan gewelddadige tegenstellingen die niet vol te houden zijn.

De sociaal-democratie probeert een compromis te sluiten tussen (a) kapitalisme en (b) socialistische eisen voor eerlijke lonen, goede openbare diensten en ecologische bescherming. Maar dat laatste vormt een echt probleem voor het kapitaal. Het verhoogt de inputprijzen en vergroot de onderhandelingsmacht van arbeiders en maakt kapitaalaccumulatie erg moeilijk te realiseren.

Eén manier om dit spanningsveld op te lossen is om af te stappen van kapitaalaccumulatie en over te stappen op een post-kapitalistische economie waar de productie democratisch georganiseerd is rond menselijk welzijn en ecologie (met andere woorden, socialisme).

Maar de sociaal-democratie, die zich uiteindelijk inzet voor het kapitalisme, kiest een andere benadering. Zij lost de spanning op door middel van imperialisme. Sociaal-democratische staten eigenen zich goedkope arbeid en natuur toe uit het mondiale zuiden, van een extern “buiten”, waardoor ze thuis goede lonen en openbare diensten kunnen bieden en tegelijkertijd de voorwaarden voor kapitaalaccumulatie in stand kunnen houden.

Zelfs staten die neutraal of welwillend lijken, zoals sommige Scandinavische landen, profiteren van een enorme netto toeëigening van arbeid en hulpbronnen uit het mondiale zuiden door een dynamiek van ongelijke uitwisseling, waardoor ze het sociaal-democratische compromis in stand kunnen houden.

Cruciaal is dat, terwijl deze optie beschikbaar is voor staten in de imperialistische kern, ze over het algemeen niet beschikbaar is voor staten in de periferie. Wanneer kapitalisten in de periferie geconfronteerd worden met progressieve eisen van vakbonden en milieuactivisten, hebben ze niet de optie om toe te geven en vervolgens te vertrouwen op imperialistische toeëigening om de accumulatie in stand te houden. Er is geen “buiten” voor hen. Hun enige optie is om de progressieve eisen de kop in te drukken. Sterker nog, ze doen dit vaak met de directe steun van de kernstaten.

Daarom worden zoveel kapitalistische staten in het zuiden gekenmerkt door geweld en onderdrukking. Het is niet omdat ze op de een of andere manier intrinsiek gewelddadig zijn… het is omdat het kapitalisme geweld vereist. Daarentegen kunnen de kernstaten thuis mooie mensenrechten hebben omdat ze het geweld dat het kapitalisme vereist, externaliseren.

Sociaal-democratie biedt alleen de illusie van een oplossing. Een illusie voor sommigen, dat wel. De Congolese coltan-mijnwerkers en de Bengaalse sweatshop-arbeiders die westerse multinationals bevoorraden, hebben die illusie natuurlijk niet.

De enige echte oplossing is om het kapitalisme te overwinnen en een post-kapitalistische economie te realiseren. Het is honderd procent mogelijk om een functionerende economie te hebben die menselijk welzijn en ecologische stabiliteit garandeert zonder imperialisme nodig te hebben. Maar het vereist wél het loslaten van kapitaalaccumulatie.

Jason Hickel

(Dit artikel verscheen eerder in het Engels in een post op Twitter.)