Ach, heb medelijden met de linkse politicus!

vrijdag 28 november 2025

Is ook al te lezen op Konfrontatie digitaal.

Een longread. De gevestigde politiek is nu eenmaal wel eens een beetje langdradig.

1.

Ach, heb toch medelijden met de linkse politicus! Altijd in die spagaat tussen nobele doelen enerzijds en een politiek en maatschappelijk stelsel dat aan die doelen zo min mogelijk boodschap heeft. Altijd klem tussen de hoop die supporters op de linkse politicus stellen, en de teleurstelling die deze politicus zal brengen, een teleurstelling die nu eenmaal in het gevestigde politieke bestel is ingebakken. Nooit echt tevreden kiezers achter je. Maar ook nooit rechtse tegenstanders die volledig gerustgesteld zijn dat het met die linkse idealen wel los zal lopen, dat de privileges van de rijken en machtigen echt geen gevaar lopen, je weet het immers maar nooit met die linkse rakkers.

Je kunt het als links politicus dus gewoon niet goed doen. Gen wonder: het begrip ‘links’ is nu eenmaal strijdig met het begrip ‘politicus´. Wie niet kiest tussen die twee, maar ze wil combineren, raakt in een spagaat. De ene linkse politicus weet wat meer linksheid overeind te houden in dit spanningsveld. De ander gaat nog wat verder mee is gevestigdheid en ‘realisme´. Maar de spagaat kenmerkt ze allemaal. Les één: wil je echt linkse doelen nastreven? Laat de gevestigde politiek voor wat die is, ga met klas- en studiegenoten, collega’s, buren en bekenden en vrienden en kameraden zelf aan de slag!

De spagaat van de linkse politicus wordt bevestigd door het soort adviezen die je in die rol onvermijdelijk krijgt – en hoe weinig je ermee kunt of zelfs hoeft te kunnen. Van alle richtingen komen ze. Van je linkse supporters of would-be-supporters: hou vast aan de linkse idealen! Geef niet toe aan de rechtse druk! Wij steunen je als je je poot stijf houdt! Prachtig – maar ja, je moet toch realistisch zijn, compromissen zijn niet altijd te vermijden, en is het wel wijs om de Bezorgde Burgers helemaal te negeren dan wel op de kast te jagen? Dus tsja, de linkse adviseurs tegemoet komen, dat zit er bij de linkse politicus veelal niet in. Hooguit brengen de linkse adviseurs aan anderen – de meelezers, zogezegd – het onvermogen en de onwil van de linkse politici voor het daglicht. Aan degenen aan wie de adviezen formeel gericht zijn, zijn ze veelal niet echt besteed, al doen ze er soms oppervklakkig-tactisch en retorisch hun voordeel mee.

Maar dan de adviezen van rechts! Die zijn er in overvloed, en ze klinken altijd een beetje hetzelfde. Beste linkse politicus, wees toch wat minder links! Uw achterban wil resultaten, geen dromen! Kom de Bezorgde Burger nog wat verder tegemoet als u niet wil dat ze achter de fascisten aan marcheren of erger. Maar al te vaak zijn dit soort rechtse adviezen geframed als uitingen van mensen die ‘eigenlijk zelf niks”zijn, of ‘vroeger sociaaldemocraten’ waren toen sociaaldemocraten nog ‘realistisch’ waren, en vooral niet zo ‘woke’. Mara precies aan die afwijzing van woke en dergelijke kun je het zien: dit zijn geen oud-linkse adviezen. Dit zijn rechtse adviezen.

Waar de linkse adviezen doorgaans niet worden overgenomen door de linkse politicus, daar zijn de rechtse adviezen vooral een bevestiging van wat de linkse politicus toch al aan het doen is: tegemoet komen aan rechts. De adviezen verhogen de druk naar rechts wat verder, maar de maatschappelijke positie van de politicus vraagt sowieso al om systeembevestigende, en dus niet erg linkse, keuzes. De linkse adviezen zijn dus tamelijk kansloos. De rechtse adviezen zijn dus tamelijk overbodig want ze zijn al zowat opgevolgd voordat ze zijn gegeven. Dat is best treurig, want het gaat om hele slechte, antisociale adviezen. Doe racistisch, zoals je rechtse rivalen. Dat is maar al te vaak de strekking.

2.

Laten we eens een voorbeeld bekijken. Van Volkskrant-verslaggever Arnout Brouwers verscheen op 16 november 2025 ‘Linkse partijen zijn bang om over immigratie te praten en betalen daar een steeds hogere prijs voor’.(1) Strekking: als linkse partijen niet met een eigen, onderbouwd pleidooi komen om immigratie stevig in te perken, dan lopen de laatste kiezers weg naar partijen die zo’n pleidooi wel houden. Als links de grenzen niet goeddeels dicht wil gooien, dan zal het rechtse pleidooi om dat te doen winnen. Dan verliest links en wint racistisch rechts. Oplossing: linkse partijen in Nederland moeten propageren wat hun geestverwanten in Denemarken doen. De clou: sociaaldemocraten gingen ‘voor een veel strikter migratiebeleid met als uitgangspunt dat wie de verzorgingsstaat wil behouden, deze moet afschermen.’En dat ‘afschermen’ betekent dus: mensen weren. Zo ziet een ‘overtuigend verhaal waarmee je de gewone kiezer-zonder-kapsones terughaalt’ er wat Brouwers betreft er dus uit.

Het mooie is volgens hem ook dat hier, in de woorden van de door Brouwers geciteerde politicoloog Mark Leonard ‘het migratiedebat’ wordt losgemaakt van ‘discussies over ras en cultuur’ terwijl het juist vastgeplakt wordt aan ‘de toekomst van het Deense sociale model’. De sociaaldemocraten regeren de laatste jaren ook niet meer in coalitie met andere linkse, maar met centrum-rechtse partijen. Dat is ene breuk met de politieke traditie in Denemarken, waar doorgaans óf een linkse, óf een rechtse coalitie regeert. En dat huidige regeren met rechts heeft consequenties: ‘de nieuwe regering verkocht zich op basis van haar technocratische c bekwaamheid en op basis van nationale eenheid tegenover de waargenomen nationale veiligheidsdreiging vanuit Rusland’, zo valt in Jacobin te lezen in ene analyse naar aanleiding van genoemde gemeenteraadsverkiezingen.(2)

Je weet nauwelijks waar je moet beginnen als je zoiets leest. Om te beginnen het bizarre idee dat links – sociaaldemocratisch links, daar doelt Brouwer overduidelijk op – immigratie ‘negeert´, en ‘geen verhaal heeft’. De PvdA heeft dat wel, al decennia lang – en het lijkt verdacht veel op dat van hun Deense collega’s. Bo Salomons schreef onlangs een overzicht van de gestage, steeds scherpere inperking van de rechten van mensen die proberen in Nederland als vluchteling asiel te krijgen.(3) Steeds verdere uitsluiting, dat was het patroon, een opvangsysteem dat steeds meer neerkomt op opsluiting.

En keer op keer blijken sociaaldemocraten in de regering voor die verscherping voluit verantwoordelijkheid te willen nemen. Aad Kosto, staatssecrataris van 1989 tot 1994, met zijn kreet dat vluchtelingenopvang ‘sober doch humaan’ diende te zijn, waarbij de humaniteit niet erg opviel achter alle soberheid. Elizabeth Schmitz en Job Cohen, allebei als staatssecretaris mee verantwoordelijk voor wetgeving die de rechten van vluchtelingen verder inperkte, allebei PvdA. De Koppelingswet waarmee bestanden van diverse overheidsdiensten zodanig aan elkaar verbonden werden dat het erg moeilijk werd voor mensen zonder officieel geldige verblijfspapieren om bovengronds en met waardigheid in leven te blijven. Die wet is van de jaren 1990, en in die hele jaren ‘90 regeerde de PvdA. Vanaf 1994 tot 2002 leverde die partij zelfs de premier van het land, Wim Kok. In de tijd viel de periode waarin de al genoemde Schmitz bewindspersoon was. In 2007 keerde de PvdA terug in de regering, en mocht meteen de staatssecretaris verantwoordelijk voor asielzaken leveren, Nebahat Albayrak. Aan het steeds hardvochtiger beleid kwam daarmee geen einde. Ook niet toen de PvdA tussen 2012 en 2017 wederom meeregeerde, nu met de Cohen, ook al genoemd, als verantwoordelijk bewindspersoon.

Dit gaat allemaal vooral over vluchtelingen, niet zozeer om bredere discussies rond migratie. Maar ook in die bredere discussies was de PvdA luid, duidelijk en maar al te vaak racistisch te horen. Herinneren wij ons het ‘multiculturele drama’ verkondigd door PvdA-intellectueel Paul Scheffer? Feitelijk een verhaal waarin mensen die hier als arbeidsmigrant heen gekomen waren, zich te weinig ‘aanpasten’ en ónze normen en waarden’ bedreigden vanwege hun ‘cultuur’ die haaks stond op de Verlichte waarden die ‘we’ hier geacht werden te koesteren. Een sociaaldemocratische versie van Bolkesteins stemmingmakerij, een voorbode van de retoriek waarin later Pim Fortuyn excelleerde.

En dan was er al in 1992, nadat een vliegtuig met dodelijke gevolgen crashte in een flat, politieke opwinding rond ‘illegalen´, mensen zonder verblijfspapieren. Kort ervoor had de Amsterdamse politiechef Nordholt het naar aanleiding van het oprollen van een uit Ghanezen bestaande en kort ervoor opgerolde groep drugshandelaars over ‘10.000 illegale Ghanezen’ in de Bijlmermeer gehad, en met dat ongefundeerde cijfer een voorzet voor stemmingmakerij helpen geven. ‘‘Het CDA en waren al langer voor een streng illegalenbeleid´, aldus de terugblik in Ons Amsterdam. ‘Maar na de Bijlmerramp roerde ook de PvdA zich. Staatssecretaris Kosto zei op 2 november 1992 dat illegalen het land uit moesten. Partijvoorzitter Felix Rottenberg steunde hem nog diezelfde avond. “Het streven naar ene gordende maatschappij verdraagt zich niet met de aanwezigheid van illegalen”’ Dit was en is een recept voor mensenjacht, ICElijke taal, gebezigd door kopstukken van de toenmalige sociaaldemocratie. Ons Amsterdam geeft van de episode een nuttige reconstructie, waarbij ze helaas wel dat woordje ‘illegalen’ zonder aanhalingstekens gebruikt.(4) O ja, op Wikipedia lees ik over die politiecommissaris nog dit. ‘In zijn Amsterdamse jaren was Nordholt lid van de Partij van de Arbeid.(…) Later stapte hij over naar de VVD’.(5) Typerend.

3.

Nee, je kunt de sociaaldemocraten niet verwijten dat ze ‘geen verhaal over immigratie hadden’. Ze hadden een verhaal, het was vooral een racistisch verhaal, en dat is het nog steeds. Fortuyn kon in 2001-2002 een vuur aanblazen dat al jaren smeulde. Aan dat vuur hebben sociaaldemocraten net zo goed bijgedragen als openlijk rechts.

En het heeft de sociaaldemocraten dus bepaald niet overtuigend geholpen om kiezers achter zich te houden! De periode waar ik het hierboven oer had, is tegelijk ene periode waarin de PvdA van een grote partij eerst een middelgrote en gaandeweg eigenlijk een tamelijk kleine partij is geworden, in electoraal opzicht. Mensen voor wie racisme een belangrijk motief – in hun kiesgedrag, zoals ook daarbuiten – gaven de voorkeur aan partijen voor wie stoken tegen vluchtelingen, migranten en vooral ook moslims de hoofdschotel was. Daarvan waren er al snel meer dan genoeg. Pim Fortuyn, opgevolgd door Geert Wilders, later geflankeerd door Thierry Baudet: keus genoeg in het meerpartijenfascisme dat de Nederlandse politiek inmiddels oplevert.

Hoezeer de PvdA ook haar best deed en doet in het tegemoetkomen aan racistische kiezers, het was en is nooit genoeg. Dat is ook logisch. Het racisme van Fortuyn, Baudet, Wilders – en eerder al Bolkestein – past in hun rechtse wereldbeeld. Mensen geloven meteen dat ze het menen ook. Het racisme van de PvdA voelt voor zulke kiezers zelden overtuigend genoeg. Dat is niet vreemd: de ongelijkheid die racisme verordonneert, staat haaks op de gelijkheidsretoriek en op het opkomen voor kwetsbare mensen wat in de PvdA een gangbaar verhaal is. Ḿensen kiezen liever voor het origineel, niet voor de kopie, zoals de Franse fascistenchef Jean-Marie Le Pen dat al lang geleden zei. Hoe racistischer de PvdA zich betoont, hoe makkelijker de fascistische partijen groeien en de PvdA het nakijken geven. En nu komt Arnout Brouwers ons vertellen dat links – ene PvdA die inmiddels met GroenLinks één club aan het vormen is – een streng verhaal over het weren van migranten moet gaan vertellen? Past hier iets anders dan hoongelach?

4.

Maar er is nog meer. De suggestie dat de strenge Deense aanpak van migratie en asiel los staat van ‘discussies over ras en cultuur´, blijkt in Denemarken zelf onzin. In dat land is sprake van gericht beleid om wijken de ‘gewenste’ samenstelling te geven. Ik citeer de NOS: ‘De wet richt zich speciaal op migranten met een niet-westerse achtergrond. Bewoners in achterstandswijken met tenminste duizend inwoners, waar meer dan de helft een “niet-westerse achtergrond” heeft, worden onder de loep genomen. Daarbij worden burgerservicenummers gekoppeld aan specifieke data zoals inkomen, werkloosheid, vervolgopleiding en strafblad. Gemeenten met wijken waar bewoners op twee van deze gebieden te slecht scoren, zijn verplicht om het aantal sociale huurwoningen te beperken. Dat betekent dat een deel van de socialehuurflats wordt gesloopt en er in de plaats daarvan koopwoningen worden gebouwd om rijkere Denen aan te trekken.’(6)

Zie je het? Een migratie-achtergrond wordt hier suggestief gekoppeld aan criminaliteit en armoede, en als argument gehanteerd om wijken te ‘upgraden’ door arme migranten door rijke Denen te vervangen. De betreffende wetgeving heet ‘wet voor parallelsamenlevingen’ maar staat bekend als ‘gettowet’. Het is beleidsmatig racisme, en onderdeel van het Deense model dat Brouwers de sociaaldemocraten in Nederland ten voorbeeld houdt. Het zijn wel degelijk ‘discussies over ras en cultuur’ die dit beleid van uitsluiting legitimeren. Deense sociaaldemocraten tekenen dus voor zoiets. Nederlandse sociaaldemocraten feitelijk trouwens ook. In Rotterdam gebeuren zaken die niet zo heel veel anders zijn, en daar bestuurde de PvdA tot voor kort zelf mee. Wederom: het rechtse advies duwt de linkse politicus de kant uit waarheen die allang beweegt.

Het is ook niet mogelijk, dat loskoppelen van strenge grensbewaking enerzijds en racistische argumenten anderzijds. Wie mensen de toegang tot ene land wil ontzeggen, zal een argument moeten aandragen. Er moet dan iets in die persoon zitten dat het weren van die persoon aannemelijk en rechtvaardig doet lijken. Racisme geeft het makkelijke antwoord op da de vraag naar dat ‘iets’. Er is plek voor 1000 maar niet voor 100-en-één’werpt de vraag op: en wíe is dan nummer duizend en één? Waarom zou dat perse de laatste binnenkomer zijn? Waarom niet iemand – Wilders, Mona Keijzer – wegsturen om plaats te maken? Antwoord: die laatste ‘horen hier’. En ze ‘horen hier’ omdat ze Nederlander zijn, wit en van Europese en christelijke herkomst, en hier dus ‘passen’. Zo wordt het vaak niet openlijk gezegd, maar daar komt het op neer. Puur volgorde ‘zij waren her al en de nieuwkomer nog niet’, is de reden niet – want als nieuwkomers beschouwd worden als nuttig voor Nederland, dan maakt Nederland maar wat graag inbreuk op die voorrangsregel. Zie verder onder ‘expats’.

De discussie over het weren van nieuwkomers blijft nooit een puur beleidsmatig-bureaucratische discussie. Racistische argumenten sluipen altijd het verhaal binnen. De racist die zegt ‘ze horen hier niet want ze zijn van een ander soort’ is in dit soort discussies altijd in het voordeel boven de bureaucrata die zegt 17.986.998 inwoners kan nog wel maar 17.986.999 inwoners kan niet. Discussies over een stringenter toelatingsbeleid en het strenger . bewaken van grenzen zijn daarom altijd in het voordeel van racisten. Er is niet zoiets als een niet-racistisch stringent toelatingsbeleid. Racisme als onderbouwing van zulk beleid is onvermijdelijk. Daarom ook is pleiten voor afschaffing van grenzen, het No Borders-principe, het enige consistente houding voor antiracisten.

5.

Grappig-pijnlijk aan dat koketteren met het Deense voorbeeld is ook de actualiteit. De regerende sociaaldemocraten hebben er kort geleden gemeenteraadsverkiezingen nogal overtuigend verloren. Aan radicaler links in Kopenhagen, maar her en der ook aan rechtse partijen. Zo’n succesvolle electorale succesformule is dat officiële staatsracisme ook in Denemarken helemaal niet. En de ‘toekomst van het Deense sociale model’ is in sociaaldemocratische handen ook niet bepaald gegarandeerd.

Maar aan links advies als tegenwicht hebben we dus ook niet zoveel. Sociaaldemocraten aanraden om naar links te bewegen haalt weinig uit, omdat het precies het opereren binnen het bestel de narigheid – het tegemoet komen aan rechts, het breken van linkse beloften, het capituleren voor wat de ‘realiteit’ wordt genoemd – produceert. En er nog iets. Sociaaldemocraten zien de staat, de overheid, als het onmisbare instrument om linkse doelen te bereiken. Daarom willen ze de staat intact houden en zelfs verstevigen. Ze willen ook de bevoegdheden van de staat onaangetast laten en de kerntaken adequaat uitgeoefend zien.

Kerntaak van elke moderne staat: beheersing van het grondgebied, controle over wie daar wel en niet rechtmatig verblijven, de bevoegdheid om te bepalen: jij mag blijven en jij niet, jij mag er in en jij niet. Bij staten horen grenzen als in- en uitsluitingsmechanismes. Sociaaldemocraten accepteren die staatsbevoegdheid, want ze willen zelf ook kunnen bepalen wie de zegeningen van de sociaaldemocratische verzorgingsstaat mogen genieten en wie niet. Grenzen en grenscontroles ter discussie stellen is de kern van de staatstaken en staatsbevoegdheden ter discussie stellen. Dat is niets voor sociaaldemocraten. Die zijn vanuit hun kernprincipes dan ook niet voor open grenzen, en nog veel minder voor de afschaffing van grenzen als uitsluitingsmechanismes. Sociaaldemocraten roepen dan ook zelden ‘No Borders!’, die leus die juist zo noodzakelijk is.

6.

Wat we nodig hebben? Niet: de gevestigde politiek, ook niet die linksere variant die letterlijk en figuurlijk de grenzen accepteert die staat en kapitaal opleggen. Wel: een linkse en dus principieel antiracistische strijd, van buitenaf en vooral van onderen op! Van het taaie, onverzettelijke soort dat een zodanige druk uitoefent dat zelfs de meest naar rechts neigende sociaaldemocraten zich genoodzaakt zien om hetzij bakzeil te halen op weg naar hun val, hetzij gewoon meteen op te hoepelen. En dan mogen die linkse politici hun openlijk rechtse collega’s in de aftocht meenemen ook.

Wat we nodig hebben is links, en dus geen politici. Want serieus en dus radicaal, anti-autoritair en solidair links zijn en daar een praktijk op bouwen? Dat doen we samen nog altijd het beste zelf. Daarom: Vive ‘l Anarchie!

Noten:

(1) Arnout Brouwers, ‘Linkse partijen zijn bang om over immigratie te praten en betalen dara een steeds hogere prijs voor´, Volkskrant, 16 november 2025, https://www.volkskrant.nl/columns-van-de-dag/linkse-partijen-zijn-bang-om-over-immigratie-te-praten-en-betalen-daar-een-steeds-hogere-prijs-voor~bfd9fb30/

(2) Rune Moller Stahl, In Denmark, Social Democracy is Failing’, Jacobin, 25 november 2025, https://jacobin.com/2025/11/denmark-election-social-democrats-frederiksen

(3) Bo Salomons, ‘Vluchtelingenopvang: drie decennia van ontmenselijking door zowat hety hele p[olitieke spectrum’, Doorbraak, 4 november 2025, https://www.doorbraak.eu/vluchtelingenopvang-drie-decennia-van-bewuste-ontmenselijking-door-zowat-het-hele-politieke-spectrum/ Een indrukwekkend artikel, dat nog sterker zou zijn geweest als het van verwijzingen naar bronnen en documentatie zou zijn voorzien. Hint: dat kan alsnog…

(4) ‘Het gelijk van Nordholt´, Ons Amsterdam, 18 oktober 2018, https://onsamsterdam.nl/artikelen/het-gelijk-van-nordholt

(5) ‘Erik Nordholt’, Wikipedia, https://nl.wikipedia.org/wiki/Eric_Nordholt (gecheckt op 27 november 2025)

(6) Rolien Créton, ‘Denemarken zoekt grenzen op met “gettowet”’, NOS, 20 juli 2025, https://nos.nl/artikel/2575790-denemarken-zoekt-grenzen-op-met-gettowet Zie ook Pascal Vanenburg, ‘Het Deense model is geen oplossing mnaar een nederlaag’, Joop.nl, 17 maart 2025, https://www.bnnvara.nl/joop/artikelen/het-deense-model-is-geen-oplossing-maar-een-nederlaag voor meer over de hardvochtige aanpak in Denemarken.

Peter Storm