Lezing Willem Schinkel over fascisme nu gepubliceerd

In november vorig jaar werd de jaarlijkse lezing van de Domela Nieuwenhuis Stichting, in het bijbehorende museum in Heerenveen. De lezing is nu in een mooi boekje gepubliceerd.

30 augustus, 2025 2 min leestijd

In november vorig jaar werd de jaarlijkse lezing van de Domela Nieuwenhuis Stichting, in het bijbehorende museum in Heerenveen. De lezing is nu in een mooi boekje gepubliceerd. Willem Schinkel, hoogleraar Sociale Theorie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, gaf de lezing op een regenachtige dag in Heereneveen in november 2024.

De titel luidde Fascisme in de Liberale Democratie. Daarna verscheen een sterk ingekorte versie bij NRC Handelsblad. Ik schreef toen ook een snel verslag van de lezing. Maar nu is het hele verhaal dus verschenen, in een handzaam boekje, waarin ook de vragen uit de zaal en de antwoorden van Willem Schinkel weergegeven worden.

Schinkel legt uit hoe ten eerste de hele discussie over de herkomst en het huidige wezen van fascisme onder constante druk staat om er een ‘historisch’ verhaal van te maken. Alleen de experts mogen zich uitspreken over de actuele stand van zaken. De overige mensen mogen het alleen zien als iets uit het verleden dat hoogstens ooit nog eens zal terugkeren, in de toekomst dus. Maar volgens Schinkel is het een onderdeel van het liberale kapitalistische systeem, dat nu weer aan macht wint omdat dat systeem de oude ‘deal’ met de witte arbeider wil opzeggen dat deze net iets minder uitgebuit zal worden dan andere maatschappelijke groepen, zoals WEB Du Bois voor de VS beschreef.

Het heeft dan ook geen zin volgens Schinkel om binnen dat kapitalistische systeem, bijvoorbeeld bij verkiezingen, partijen te gaan zoeken die er een alternatief voor kunnen bieden. Je moet het systeem op de korrel nemen, niet (alleen) de spelers daarbinnen. Hoop vestigen op een gematigde sociaal-democratie of vakbeweging, is volgens de spreker een hopeloze strategie.

Een ander verschijnsel dat Schinkel met gestrekt been velt in de lezing, is het – niet alleen Nederlandse – gebruik om de ontwikkeling naar fascisme en autoritarisme los te willen koppelen van racisme, seksisme en kolonialisme. Juist een stragie die die fenomenen weet te combineren kan erin slagen om de wissels om te zetten. “Wees pessimistisch, maar laten we ons pessimisme organiseren”.

De lezing van Willem Schinkel is inmiddels in druk verschenen en kost € 9,50. Is in Amsterdam verkrijgbaar bij het Fort van Sjakoo en bij de Domela Nieuwenhuis Stichting per post te bestellen voor € 12,00: info@ferdinanddomelanieuwenhuis.nl