ECB erkent dat defensie-uitgaven overheidsfinanciën onder druk zetten
(Foto: Brainbitch, Blockupy in Frankfurt rond de ECB, 2013, Flickr, CC2.0)
De Europese Centrale Bank (ECB) erkent de impact van hogere militaire uitgaven door lidstaten van de Europese Unie (EU) op de schuld, de rentevoeten en de overheidsfinanciën (2). Ze sluit zich zelfs aan bij plannen om middelen die momenteel voor andere doeleinden zijn gereserveerd, te herbestemmen voor defensie.
“De schuldniveaus en rentekosten zullen stijgen en zullen op korte tot middellange termijn druk uitoefenen op de overheidsfinanciën (…) De staatsschuld kan opnieuw stijgen, aangezien de verhoging van de defensie-uitgaven en mogelijke verdere stimulerings- maatregelen grotendeels zullen worden gefinancierd met extra schulden”, gaf de ECB toe in haar Financial Stability Review van mei 2025. [3]
Het legde uit hoe dit zou gebeuren: “Gezien de relatief lange gemiddelde looptijd van nieuwe staatsschulden, zal de herfinanciering van vóór 2022 tegen zeer lage rente uitgegeven schulden die nu vervallen, onder de huidige marktomstandigheden, samen met de uitgifte die nodig is om extra uitgaven te financieren, de rentebetalingen in verhouding tot het bbp de komende jaren waarschijnlijk doen stijgen.” [4]
In het hoofdstuk over de macro-financiële en kredietomgeving benadrukt de ECB dat verhogingen van de defensie-uitgaven [5] een aanzienlijke impact zullen hebben op de begrotingen, waardoor meer begrotingsruimte nodig zal zijn. Om die begrotingsruimte te creëren, verwijst het rapport naar voorstellen die de Europese Commissie heeft gedaan in haar ReArm Europe Plan [6]: “het activeren van de nationale ontsnappingsclausule van het stabiliteits- en groeipact [7]” en “het Europese herstelplan stelt voor om ”delen van de bestaande EU-begroting te herbestemmen”. het verstrekken van leningen uit nieuwe gezamenlijke leningen met behulp van het instrument Security Action for Europe (SAFE). Bovendien stelt het plan voor om “delen van de bestaande EU-begroting te herbestemmen”. [8]
Het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) constateert een ongekende stijging van de wereldwijde defensie-uitgaven in 2024 (tot een bedrag van 2.700 miljard dollar, met Europa en het Midden-Oosten op kop) en waarschuwt dat “naarmate regeringen steeds meer prioriteit geven aan militaire veiligheid, vaak ten koste van andere begrotingsposten, de economische en sociale afwegingen de komende jaren aanzienlijke gevolgen kunnen hebben voor de samenleving”. [9]
Uit gegevens van SIPRI blijkt dat “de militaire uitgaven in Europa (inclusief Rusland) met 17 procent zijn gestegen tot 693 miljard dollar en de belangrijkste bijdrage hebben geleverd aan de wereldwijde stijging in 2024. Nu de oorlog in Oekraïne al drie jaar duurt, zijn de militaire uitgaven op het hele continent blijven stijgen, waardoor de Europese militaire uitgaven boven het niveau van het einde van de Koude Oorlog zijn gekomen. Alle Europese landen hebben hun militaire uitgaven in 2024 verhoogd, behalve Malta.” [10]
In Duitsland stegen de militaire uitgaven met 28 procent tot 88,5 miljard dollar, waarmee het land (voor het eerst sinds de hereniging) de grootste uitgavenpost in Midden- en West-Europa en de op drie na grootste ter wereld werd. De militaire uitgaven van Polen stegen in 2024 met 31 procent tot 38,0 miljard dollar, wat neerkomt op 4,2 procent van het BBP van Polen. De militaire uitgaven van Frankrijk stegen met 6,1 procent tot 64,7 miljard dollar, waarmee het land de negende grootste spender werd. Zweden verhoogde zijn militaire uitgaven in 2024 met 34 procent tot 12,0 miljard dollar. Een onderzoeker van SIPRI merkt op dat “Europa een periode van hoge en stijgende militaire uitgaven is ingegaan die zich waarschijnlijk in de nabije toekomst zal voortzetten”. [11]
Wat betreft de Europese Unie (EU) merkt het Europees Parlement zelf op dat de veiligheid in de EU moet worden versterkt. Dit houdt een stijging van de defensie-uitgaven van de EU-landen in. “Alle Europese landen hebben hun militaire uitgaven in 2024 verhoogd, behalve Malta.” “De militaire uitgaven bleven in heel Europa stijgen, waardoor de Europese militaire uitgaven boven het niveau van het einde van de Koude Oorlog uitkwamen.”
De ECB erkent de impact van de toegenomen militaire uitgaven op de schuld: hogere defensie-uitgaven zullen de overheden tussen 2021 en 2024 met meer dan 30 % belasten, tot een geschat bedrag van 326 miljard euro, wat neerkomt op 1,9 % van het bbp van de EU. “De uitgaven zijn sinds 2014, toen ze nog slechts 147 miljard euro bedroegen, gestaag gestegen.”[12]
In maart 2025 schatte de Europese Commissie dat het ReArm Europe Plan 800 miljard euro zou kunnen mobiliseren. [13] Dit was drie maanden voor de NAVO-top in Den Haag, waar de lidstaten, onder druk van Trump, toezegden hun defensie-uitgaven elk jaar te verhogen tot 5 procent van hun bbp in 2035. [14]
Het onderzoek van SIPRI levert ook gegevens op over de militaire uitgaven van de NAVO-lidstaten. “De Europese NAVO-leden hebben in totaal 454 miljard dollar uitgegeven, wat neerkomt op 30 procent van de totale uitgaven van het bondgenootschap.” [15] Verder wordt opgemerkt dat “de snelle stijging van de uitgaven onder de Europese NAVO-leden voornamelijk werd veroorzaakt door de aanhoudende Russische dreiging en bezorgdheid over een mogelijke terugtrekking van de VS uit het bondgenootschap.” [16] “Het verhogen van de uitgaven alleen zal echter niet noodzakelijkerwijs leiden tot een aanzienlijk grotere militaire capaciteit of onafhankelijkheid van de VS. Dat zijn veel complexere taken.” [17]
Een deel van die complexiteit ligt in het feit dat het Amerikaanse fonds BlackRock, ’s werelds grootste vermogensbeheerder, een van de belangrijkste begunstigden is van de herbe-wapening van Europa. Dezelfde Amerikaanse investeringsmaatschappijen (BlackRock, Vanguard, Fidelity, State Street en Capital Group) zijn namelijk actief in zowel grote militaire transnationale ondernemingen in de EU zoals Rheinmetall (Duitsland), Dassault en Thales (Frankrijk), het Britse BAE Systems, Leonardo (Italië), en in het Europese luchtvaartbedrijf Airbus (Frank, Duitsland, Spanje) als in de VS (Boeing, Lockheed Martin, Raytheon Technologies, General Dynamics of Northrop Grumman), waar ze samen met de regeringen aandelen bezitten. [18]
Naast de ECB erkennen veel officiële instanties de impact van verhoogde militaire uitgaven op de overheidsfinanciën. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) drong er bij de EU op aan om de impact van de stijging van de defensie-uitgaven op de houdbaarheid van de overheidsschuld te analyseren, gezien de moeilijke internationale context. Het adviseerde ook om ingrijpende hervormingen door te voeren. [19]
“De OESO heeft de EU gevraagd om niet te vertrouwen op leningen om defensie-uitgaven te financieren en heeft gewaarschuwd dat het nodig zou zijn om niet-defensie-uitgaven te verminderen of belastingen te verhogen, met name in landen met beperkte begrotings-ruimte. [20] op niet-defensie gerelateerde uitgaven te bezuinigen of de belastingen te verhogen.”
Op nationaal niveau heeft Cristina Herrero, voorzitter van de Spaanse onafhankelijke autoriteit voor begrotingsverantwoordelijkheid (AIReF), duidelijk gesteld dat militaire uitgaven worden geboekt als schuld en verplichting: in begrotingstermen betekent 10 miljard euro aan defensie-uitgaven 10 miljard euro aan verplichtingen en schulden, ongeacht de doorgevoerde herstructurering. Volgens Herrero moeten ofwel de inkomsten worden verhoogd, ofwel andere uitgaven worden verlaagd. [21]
We moeten in gedachten houden dat het oorlogszuchtige gedrag van Europa de staatsschuld enorm doet stijgen en een directe aanval vormt op de verzorgingsstaat en de rechten van werknemers. [22]
Noten:
[1] Dit is de vertaling en bewerking van haar artikel op de website van CADTM, https://www.cadtm.org/The-ECB-acknowledges-the-impact-of-increased-military-expenditure-on-debt
[2] Dit is een zeer belangrijke constatering omdat vele Europese staten (o.a. Frankrijk) te maken hebben met een “fiscale crisis van de staat” met overheidstekorten en oplopende staatschulden waardoor de staat steeds minder instaat is de groei of kapitaalaccumulatie te stimuleren en de sociale, ecologische, economische en politieke crises zich verscherpen, zie https://www.globalinfo.nl/achtergrond/het-is-tijd-dat-de-regering-van-emmanuel-macron-wordt-ontbonden/
[3] ECB (2025). “Financial Stability Review,” pp. 21 22. https://www.ecb.europa.eu/press/financial-stability-publications/fsr/html/index.en.html
[4] Ibid. p. 23.
[5] De EU verkeert sedert 2008-2011 in de depressiefase van de 5th Kondratieff waarin de met behulp van zeer omvangrijke stijging van de militaire uitgaven (militair keynesianisme) ze probeert uit deze depressie te komen d.w.z. het scheppen van een modern-militair-industrieel complex à la de VS met als doel de opbouw van nieuwe, leidende sectoren van de 6de Kondratieff, zoals informatietechnologie, computerchips, ruimtevaart, artificiële intelligentie, robotica, groene energie en biotechnologie. In een tijd waarin oude leidende sectoren, zoals de chemie, machinebouw, staalindustrie en auto-industrie met name in Duitsland, zich in een structurele crisis bevinden.
[6] Initially called “ReArm Europe Plan.” See “Press statement by President von der Leyen on the defence package,” European Commission, Brussels, 4 March 2025, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/document/print/en/statement_25_673/STATEMENT_25_673_EN.pdf, and “Commission unveils the White Paper for European Defence and the ReArm Europe Plan/Readiness 2030,” European Commission, Brussels, 19 March 2025 https://ec.europa.eu/commission/presscorner/api/files/document/print/en/ip_25_793/IP_25_793_EN.pdf
[7] Zie voor de belangrijke rol die het reactiveren van het neoliberale stabiliteits- en groeipact speelt in verscherping van de fiscale crises van de diverse Europese staten, https://www.globalinfo.nl/algemeen/het-reactiveren-van-het-stabiliteits-en-groeipact/
[8] Ibid. p. 22.
[9] SIPRI (28/4/2025), “Unprecedented rise in global military expenditure” https://www.sipri.org/media/press-release/2025/unprecedented-rise-global-military-expenditure-european-and-middle-east-spending-surges
[10] Ibid.
[13] Ibid.
[14] https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_236516.htm
[15] SIPRI, op. cit.
[16] Ibid.
[17] Ibid.
[18] Fátima Martín (4/4/2025). “BlackRock, ancien employeur américain du prochain chancelier allemand Merz, grand bénéficiaire du réarmement de l’Europe” (BlackRock, the former employer of future German Chancellor Merz, will reap big profits from Europe’s rearming), BlackRock, ex-employeur américain du futur chancelier allemand Merz, sera le grand bénéficiaire de ReArm Europe (in het Frans) Deze versmelting tussen staat en militaire ondernemingen betitelde de Amerikaanse expert op het gebied van militarisme en militair industrieel-complex James, M. Cypher, als “state monopoly capitalism” zie, https://hcapps.holycross.edu/hcs/RePEc/eej/Archive/Volume11/V11N3P273_282.pdf
[19] RTVE.es. (19/06/2025). https://www.rtve.es/noticias/20250619/fmi-bruselas-impacto-gasto militar-sostenibilidad-deuda-publica/16632465.shtml (in het Spaans).
[21] https://www.europapress.es/economia/noticia-airef-afirma-gasto-militar-cabe-presupuestos habra-subir-ingresos-bajar-gastos-20250624112402.html (in het Spaans).
Reacties (0)
Voeg nieuwe reactie toe
Wij tolereren geen: racisme, seksisme, transfobie, antisemitisme, ableisme enz.