Anarchistische Analyse van de Russische Revolutie

Lessen voor de huidige Anarchistische beweging uit een van de belangrijkste revolutionaire gebeurtenissen in de geschiedenis.

Overgenomen van libcom.org, vertaling FvA

De Russische Revolutie was misschien wel de belangrijkste gebeurtenis in de geschiedenis van het revolutionaire socialisme en die tegen het kapitalisme. Voor het eerst in oktober 1917 namen arbeiders op grote schaal de macht over en uiteindelijk leidde de verandering van regime die door de revolutie werd ingeluid tot het Stalinisme en de export daarvan over de hele wereld naar landen als China, Vietnam, Cuba, Duitsland en Noord-Korea, dat de verbeelding van radicalen voor het grootste deel van de 20e eeuw gevangen hield en vandaag de dag wordt gebruikt als een argumentatieve stok om anti-kapitalisten mee op het hoofd te slaan. Inzicht in deze zo belangrijke gebeurtenis kan niet over het hoofd worden gezien door revolutionaire socialisten. Verschillende leninistische sekten, van stalinisten tot trotskisten, vieren elk jaar de Russische Revolutie met dogmatische trouw aan wat zij uitroepen tot "het grootste moment in de geschiedenis van de mensheid". Anarchisten zouden deze historische gebeurtenis moeten analyseren, vanuit ons anti-autoritaire perspectief in tegenstelling tot de Leninistische verering van Trotski en Lenin, en de implicaties ervan in kaart brengen voor de radicale politiek van vandaag.

In 1905 bracht een broodopstand, voornamelijk georganiseerd door vrouwen, een hoop sociale krachten in beweging die in februari 1917 volledig tot ontplooiing zouden komen. Rusland onder de tsaar was een autocratie waartegen republikeinen decennia lang hadden gestreden. Lenins broer was ter dood gebracht voor een poging tot een terreurdaad in het nastreven van dit doel. De economie was voornamelijk feodaal, met een kleine, maar ontwikkelende kapitalistische economie in de stedelijke gebieden, grotendeels gedomineerd door buitenlands kapitaal. Hoewel er een massa arbeiders was, was er een nog grotere massa boeren. Deze boeren waren onderworpen aan feodale uitbuiting door de landadel. Tot overmaat van ramp was Rusland betrokken bij de Eerste Wereldoorlog, die het land middelen ontnam en de bevolking doodde. Deze combinatie van autocratische semi-feodale onderdrukking en verzet tegen de oorlog leidde tot het uitbreken van de revolutie.

In februari 1917 kwamen de volksmassa's in opstand tegen het tsaristische regime en dwongen de tsaar het land te ontvluchten, wat leidde tot de ineenstorting van de tsaristische staat. Er ontstonden nieuwe organisaties van klassenstrijd, de "sovjets" (Russisch voor "raad"). Er werd een liberale "tijdelijke regering" gevormd die uiteindelijk onder leiding kwam te staan van ene Alexander Kerenski. Intussen was de Russische Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (de Russische marxistische partij) in tweeën gesplitst over de kwestie van de revolutie. De reformistische en stageïstische factie stond bekend als de "Mensjewieken". Zij waren van mening dat de Russische Revolutie eerst een liberale republiek zou moeten stichten voordat via hervormingen zou kunnen worden overgegaan op een socialistische maatschappij. De revolutionaire socialistische factie die bekend staat als de "Bolsjewieken" betoogde daarentegen dat de Russische Revolutie de " bourgeois revolutie" moest uitvoeren tegen semi-feodale sociale structuren (het doel van de liberale republiek waar de Mensjewieken voor pleitten) en daarna onmiddellijk de socialistische revolutie moest uitvoeren. Mensjewiek Leon Trotski zou een theorie ontwikkelen die "permanente revolutie" werd genoemd en die stelde dat de socialistische revolutie zelf de taken van de " bourgeois revolutie" zou kunnen uitvoeren, die Lenin uiteindelijk zou onderschrijven, wat ertoe zou leiden dat Trotski zich bij de bolsjewieken zou aansluiten.

Een van de belangrijkste drijfveren achter de revolutie was het verzet tegen Russische betrokkenheid bij de oorlog. De voorlopige regering trok zich nooit terug uit de oorlog en bleef hem voeren. Dit leidde tot het idee dat de voorlopige regering niet de gehoopte verandering was die de Russische Revolutie teweeg moest brengen. Ondertussen waren de sovjets groter geworden en omvatten nu arbeiders, boeren en soldaten. De sovjets waren federale raden die georganiseerd waren om de revolutie met democratische middelen te voeren via de zelforganisatie van de producenten en de soldaten. Zij waren een revolutionaire organisatievorm omdat zij arbeiders in staat stelden zich rechtstreeks te organiseren voor controle over de maatschappij binnen een militante klassenstrijd. Naast de sovjets werden er op de plaats van productie arbeidersorganisaties opgericht die "fabriekscomités" werden genoemd. Dit waren door arbeiders georganiseerde groepen die vochten voor betere omstandigheden en in sommige gevallen de productie zelf overnamen en de kapitalistische eigenaars eruit schopten om deze onder directe controle van de arbeiders te brengen. De fabriekscomités waren revolutionair in die zin dat het zelfgeorganiseerde organen van klassenstrijd waren voor arbeiders om tegen de bazen te vechten en zelf de productie in handen te nemen.

De bolsjewieken namen de populaire slogan van de anarchisten over van "alle macht aan de sovjets", gezien de kracht van de sovjets als revolutionaire organisaties. In werkelijkheid behandelden de Bolsjewieken (net als andere groepen zoals de Mensjewieken) de sovjets als een middel om onder hun invloed te mobiliseren, met de bedoeling er Bolsjewistische meerderheden in te werven. Toen de tijd kwam om de voorlopige regering omver te werpen weigerden de Bolsjewieken te wachten op een democratisch mandaat van het congres van sovjets en Lenin verklaarde dat het congres het Russische volk niets te bieden had. "Het congres zal niets geven en kan niets geven. ..... Eerst Kerenski verslaan, dan het congres bijeenroepen". De bolsjewieken begonnen aan te dringen op de omverwerping van de voorlopige regering. Dit was niet zo moeilijk te verkopen, omdat de liberale republiek van Kerenski in fundamenteel opzicht niet kon weerstaan aan de behoefte om de rampzalige oorlog voort te zetten, omdat het net als de tsaristische autocratie een natiestaat was die streefde naar militaire en economische macht in de wereldorde. Op 25 oktober 1917 (7 november op de westerse kalender) kwam de arbeidersklasse in opstand tegen de voorlopige regering, en dwong Kerenski te vluchten, net als de tsaar voor hem, en bezette Russische steden, waardoor de arbeidersklasse de macht kreeg op een ongekende schaal. De hoop van alle socialisten was dat deze revolutie zou leiden tot een nieuwe maatschappij die gecontroleerd en georganiseerd zou worden door de massa's arbeiders en boeren. Deze droom stierf snel.

Aangezien we de revolutie vanuit een anarchistisch perspectief analyseren, moeten we de veel te vaak over het hoofd geziene rol van de anarchisten in de Russische Revolutie in kaart brengen. Zoals eerder vermeld, creëerden anarchisten de slogan "alle macht aan de Sovjets". Anarchisten en Anarcho-syndicalisten organiseerden de sovjet van Kronstadt. De Russische anarchistische beweging was cruciaal voor de februari- en oktoberrevoluties. Anarchistische communisten richtten revolutionaire communes op en anarcho-syndicalisten fabrieksraden. Later, toen het witte leger en de westerse strijdkrachten het jonge Sovjetregime aanvielen, vochten anarchisten ter verdediging. De Russische Anarchistische Beweging, zo cruciaal voor de Russische Revolutie, zou aan flarden worden gescheurd door de Bolsjewistische contrarevolutie die de droom van een revolutionair Rusland onder arbeiders- en boerenbestuur vernietigde.

Vrijwel onmiddellijk na de oktoberoverwinning werden de sovjets en fabriekscomités aangevallen. De sovjets werden eenvoudigweg in de staat geïntegreerd als bureaucratische staatsorganisaties voor het uitvoeren van politieke zaken op laag niveau. Vanaf dat moment was de Sovjet-Unie alleen nog maar "sovjet" in naam. De fabriekscomités werd door de bolsjewieken een nationaal congres beloofd en zij probeerden zich te organiseren in een nationale federatie. Het beloofde congres kwam er nooit en de fabriekscomités werden in feite afgeschaft en wat er van hen over was werd geïntegreerd in de centrale planningsorganen van de staat. Mensjewieken en Linkse Sociaal Revolutionairen die campagne voerden voor de sovjets en fabriekscomités als onafhankelijke revolutionaire en klassenorganisaties werden vermoord. Politieke onderdrukking van oppositionele groepen, of ze nu links waren of niet, werd al vroeg een belangrijk kenmerk van de bolsjewistische heerschappij. Zelfs andersdenkenden bolsjewieken werden vermoord. De anarchistische beweging, die onmisbaar was voor de revolutie en die de bolsjewieken als kameraden en mede-revolutionairen beschouwde, werd met tsaristische repressiemethoden de nek omgedraaid. Anarchisten verdwenen, werden gearresteerd, in de gevangenis gegooid, geëxecuteerd en hun kranten werden opgedoekt. Als gevolg van deze politieke onverdraagzaamheid en reactionaire aanval op een revolutionaire beweging kwijnde de rest van de Russische anarchisten weg in Stalin's goelags.

Waarom waren de bolsjewieken dan in één klap van revolutionairen in politieagenten veranderd? Daar zijn twee belangrijke redenen voor. De eerste is dat de bolsjewieken de emancipatie van de arbeidersklasse nooit als de taak van de arbeiders zelf hebben gezien. Hun idee van proletarische macht was dat politieke vertegenwoordigers uit de arbeidersklasse een revolutionaire partij zouden vormen (de bolsjewistische partij) die de staat zou besturen in het belang van de arbeidersklasse. Veel eerder had Lenin in "Wat te doen" geschreven dat in alle landen de arbeidersklasse op eigen kracht nooit het ware sociaal-democratische (lees marxistische) revolutionaire bewustzijn zou bereiken zonder begeleiding van de sociaal-democratische partij. Hij betoogde dat de theorie van het socialisme niet voortkwam uit de strijd van de arbeidersklasse, maar uit de geesten van de intellectuelen van de "gegoede klassen".1 Deze standpunten brengen het idee naar voren dat de partij de arbeiders naar de macht moet leiden in plaats van dat de arbeiders zelf de macht grijpen. Dit geeft een rechtvaardiging en motief voor onderdrukking van werkelijke arbeidersklasse controle en linkse politieke oppositie. Er was echter meer dan alleen een ideologisch element. Net zo belangrijk is de tweede belangrijke reden voor de contrarevolutie van de bolsjewieken. In plaats van dat de arbeiders en boeren de productie zelf ter hand namen, werd deze door de bolsjewistische staat genationaliseerd. Dit creëerde opnieuw de kapitalistische relatie van privé-eigendom, waarbij de overgrote meerderheid van de mensen geen controle heeft over het productieproces en dus geen inherente middelen heeft om de consumptiegoederen te verkrijgen die nodig zijn om te overleven. De massa's mensen verkochten dus hun vermogen om te werken aan de staat voor een loon dat hen in staat stelde consumptiegoederen te kopen om te kunnen overleven. De staat nam het grootste deel van wat werd geproduceerd en maakte er zelf winst op door het op de markt te verkopen. Dit betekende dat de kapitalistische economie met haar loonarbeid, geld en markten, privé-eigendom, klassendeling en staatsapparaat allemaal behouden bleven. De arbeidersklasse en de boeren bleven de uitgebuite arbeidersbevolking die kapitaal en winst opleverde voor een kapitalistische klasse die de productie van rijkdom bezat en controleerde. Als zodanig was de partij van de bolsjewieken de kapitalistische klasse die haar heerschappij, uitbuiting en onderdrukking van arbeiders oplegde via haar kapitalistische staat, met de ideologische rechtvaardiging dat de bolsjewieken als revolutionairen de arbeidersklasse vertegenwoordigden. In overeenstemming met het klassenkarakter van de pas opgerichte Sovjet-Unie verpletterden de bolsjewieken de stakingen die na de Russische burgeroorlog plaatsvonden, waarbij tussen de 2 en 3.000 mensen om het leven kwamen.

De bolsjewistische staat veranderde steeds meer in een kapitalistische natiestaat als alle andere, facties binnen de partij werden verboden, de opstand van de matrozen in Kronstadt, die arbeiderscontrole en politieke democratie eisten, werd genadeloos neergeslagen, er werd een geheime politie opgericht die terreur uitoefende om de macht van het regime op te leggen, de overblijfselen van de Russische Revolutie in de Oekraïense anarchistische revolutiebeweging werden uitgeroeid, en er werd een verdrag getekend dat Russisch land en productie toekende aan de Duitse kapitalistische staat. In de jaren 1920 werd het Sovjet eenmansmanagementsysteem van strikte hiërarchie over arbeiders in de productie ingevoerd. Later in het decennium zou Stalin de gevestigde partijbureaucratie en de repressieve staatsmechanismen met de hulp van zijn handlangers manoeuvreren om aan de dictatoriale macht te komen. Dit ging gepaard met de executie van de overgebleven bolsjewieken (met uitzondering van Stalin en zijn bondgenoten) op grond van verzonnen beschuldigingen. Stalin ontwikkelde de USSR volledig tot een kapitalistische natiestaat, waarbij hij de ideologie "socialisme in één land” huldigde (een volslagen oxymoron naar de maatstaven van de historisch-socialistische beweging) en de USSR uitbouwde tot een neokoloniale supermacht met nucleair vermogen. Dit model van stalinisme werd over de hele wereld geëxporteerd door Stalins leiding van de Komintern en militaire expansie naar Oost-Europa. De Russische revolutie was niet meer en op de as ervan ontstond een aantal politiestaten waar het kapitaal de arbeid bleef uitbuiten. De Sovjet-Unie zelf stortte in en China en Vietnam ondergingen markthervormingen voor de installatie van het typische privé-kapitalisme en de afbraak van het staatskapitalistische systeem van "socialisme in één land". De uitverkoop van de Russische industrie aan buitenlandse investeerders en Russische oligarchen heeft daar hetzelfde bewerkstelligd. De teloorgang van de "socialistische wereld" en het falen van deze regimes om een vrije en gelijkwaardige samenleving tot stand te brengen, achtervolgt links al generaties lang. Het communisme is in diskrediet gebracht als een autoritaire mislukking.

Wat zijn nu de lessen die anarchisten uit de Russische Revolutie moeten trekken voor de opbouw van een revolutionaire beweging vandaag? De eerste en belangrijkste les is dat de emancipatie van de arbeidersklasse de taak is van de arbeiders zelf. Een socialistische maatschappij is een maatschappij waar de produktie in vrijheid wordt bestuurd door de samenwerking van de producenten. Dit kan alleen worden bereikt door zelforganisatie van de arbeidersklasse binnen de klassenstrijd. Voorhoedepartijen en soortgelijke "leiderschap" formaties zijn categorische obstakels voor het socialisme. Het tweede is anti-statisme. De staat is een top-down organisatie die gebruikt wordt om de meerderheid van de bevolking onder de heerschappij van een kleine uitbuitende elite te dwingen. De staat zal altijd de klassentegenstellingen reproduceren zolang hij bestaat en verhindert een socialistische maatschappij die noodzakelijkerwijs wordt geregeerd door de collectieve vrij geassocieerde producenten. De derde reden is de noodzaak van een gecollectiviseerde produktie boven een genationaliseerde produktie. Genationaliseerde produktie brengt de produktie eenvoudigweg onder de controle van de staatsbureaucratie en reproduceert de relatie van privé-eigendom die de werkelijke controle over de produktie aan een kleine groep eigenaars geeft. De productie moet worden afgepakt van de kapitalistische klasse en onmiddellijk collectief eigendom worden van de arbeiders en de onderdrukte volkeren, en vervolgens door arbeiderszelfbeheer worden geëxploiteerd om in de behoeften van de bevolking te voorzien. Hopelijk kan de volgende grote revolutie door de barrières van de Russische Revolutie breken en de laatste sprong maken van wereldkapitalisme naar mondiaal vrij socialisme, of zoals ik het noem, libertair communisme.

Notities:

"Wij hebben gezegd dat er geen sociaal-democratisch bewustzijn onder de arbeiders had kunnen zijn. Het zou van buitenaf tot hen gebracht moeten worden. De geschiedenis van alle landen toont aan dat de arbeidersklasse, uitsluitend door eigen inspanning, in staat is om alleen vakbondsbewustzijn te ontwikkelen, d.w.z. de overtuiging dat het noodzakelijk is zich te verenigen in vakbonden, de werkgevers te bestrijden, en ernaar te streven de regering te dwingen de noodzakelijke arbeidswetgeving aan te nemen, enz. De theorie van het socialisme is echter voortgekomen uit de filosofische, historische en economische theorieën, uitgewerkt door geschoolde vertegenwoordigers van de gegoede klassen, door intellectuelen."

Een belangrijke factor in de mislukking van de Russische Revolutie was de nederlaag van revoluties in andere delen van Europa en het isolement van het Bolsjewistische regime. Ik heb dit in het artikel genegeerd omdat anarchisten er niet veel "lessen" uit kunnen trekken. De revoluties in Italië en Duitsland werden door het kapitalisme neergeslagen, waardoor de bolsjewieken omringd werden door vijandige kapitalistische en reactionaire krachten. Ik noem het hier zowel omdat het een belangrijk aspect van de geschiedenis is als omdat het ons vertelt over de noodzaak van een internationale revolutionaire inspanning voor de afschaffing van het wereldkapitalisme.

Ondanks de krachtige Russische Anarchistische Beweging zijn Russische Anarchisten er nooit in geslaagd de Bolsjewieken als contrarevolutionairen te beschouwen om zich tegen repressie te verdedigen. Anarchisten en Anarcho-syndicalisten zagen de Bolsjewieken als hun kameraden en medestanders in de revolutie. Zij dachten, vooral na de publicatie van Lenins boek "Staat en Revolutie" waarin lippendienst wordt bewezen aan zelfbeheer en de Commune van Parijs, dat het bolsjewistische idee van de "dictatuur van het proletariaat" hetzelfde zou zijn als de directe arbeidersmacht die door de anarchisten werd bepleit. Zelfs toen de anarchisten werden vermoord en gevangen gezet, begonnen ze de bolsjewieken nauwelijks als verraders of vijanden te zien.

Bibliografie:

From The Russian Revolution of 1917 to Stalinist Totalitarianism, Agustin Guillamon

Beyond Kronstadt; the Bolsheviks in power

How Lenin Lead To Stalin, Workers’ Solidarity Movement

The Importance of Russia, Workers’ Solidarity Movement

Anarchists In The Russian Revolution, Paul Avrich

The Persecution Of The Anarchists, Emma Goldman

No Gods No Masters, Part 2

Anarcho-Syndicalism In The 20th Century, Vadim D.

Did The Bolshevik Seizure Of Power Inaugurate A Socialist Revolution? A Marxian Inquiry, Paresh Chattopadhyay

There Is No Communism In Russia, Emma Goldman

Vertaald met www.DeepL.com/Translator (gratis versie)